KONCERT SYMFONICZNY

„Gdy tylko nakreślę jakiś szkic, nie mogę się uspokoić, póki go nie wykonam, a gdy tylko utwór jest gotów, natychmiast doznaję nieprzezwyciężonej potrzeby zabrania się do nowego” – zapewniał Czajkowski. Przeżywał fazę uskrzydlenia, gdy rodziły się świeże pomysły. Komponował niestudzenie i w każdych warunkach. Po ukończeniu pracy, w przypływie przesadnego autokrytycyzmu żmudnie nanosił poprawki. W listopadzie 1874 roku zaczął pisać I Koncert fortepianowy. W wieczór Wigilijny zaprezentował efekty swych wysiłków mentorowi, Mikołajowi Rubinsteinowi. Ten miał uznać materiał za banalny i zadeklarować, że nie podejmie się wykonania koncertu, o ile kompozytor nie dokona istotnych zmian w partyturze. Czajkowski jednak kontynuował pisanie zgodnie z własną ideą. W lutym 1875 roku utwór był gotowy; w październiku w interpretacji Hansa von Bülowa zabrzmiał po raz pierwszy w Bostonie i został znakomicie przyjęty. Miesiąc później Moskiewską premierę poprowadził nie kto inny, jak Rubinstein, który przyznawał potem, że kompozytor zawdzięcza sukces wyłącznie samemu sobie. W koncercie emocje wyrażane są z ujmującą szczerością. W lirycznych, szeroko zakrojonych frazach słyszymy echa rosyjskich romansów i ukraińskiej muzyki ludowej. Partia solowa jest skomplikowana, a wiele przebiegów umyka uwadze odbiorcy. To jednak zabieg przemyślany: fortepian staje się bowiem dla orkiestry partnerem. Utwór ma tradycyjny układ części: I. to allegro sonatowe, II. to lekko ospałe Andantino semplice przechodzące w Prestissimo, i wreszcie zadziorne, utkane z tematów o zmiennym ładunku emocjonalnym rondo. Dziś, wbrew druzgoczącej ocenie pierwszego odbiorcy, dzieło jest uznawane za jeden z najbardziej popularnych koncertów fortepianowych na świecie.

„Kolędowanie” Pendereckiego
Andrzej Chłopecki uznał, że dla Pendereckiego symfonia jest najistotniejszą formą wypowiedzi muzycznej, która wyrażając ducha czasu, staje się wyborem „historii swej muzyki i historii swej osoby”. Podążając tym tropem, warto uzmysłowić sobie, że II Symfonia pisana była w latach 1979-80, burzliwym okresie w historii naszego kraju. Przez jej wydawcę uznawana jest za sztandarowy przykład „muzyki narodowej”, ze względu na „bezpośredni i subiektywnie romantyczny ton, wyrażający bolesną pamięć walki, cierpienia i nadziei narodu polskiego”. Nie bez kozery symfonia  zyskała podtytuł „Wigilijna”: bez trudu daje się rozpoznać bowiem krótki, trzykrotnie użyty cytat z kolędy Cicha noc. Wigilię 1979 roku autor podjął też kluczową decyzję, że całość zamknie się w jednej części. W II Symfonii Penderecki dość niespodziewanie zwrócił się do tradycji wielkich romantyków. Oświadczył kiedyś: „uważam, że nie można muzyki zaczynać od początku. Można ją tylko kontynuować”. Prawykonanie miało miejsce 1 maja 1980 roku w Nowym Jorku pod dyrekcją Zubina Mehty, a pierwsze polskie wykonanie na Warszawskiej Jesieni w 1981 roku. To dzieło patetyczne, o dramatycznej narracji. Kolejne tematy są stale poddawane ewolucji. Niektóre myśli muzyczne pojawiają się tylko raz, co w odbiorze utworu daje wrażenie rondowości. Elżbieta Penderecka wyznała niedawno, że w powszechnie rozpoznawalnym kolędowym cytacie, dostrzega „znak do budowania wspólnoty, dzięki przeżywaniu muzyki”. A zatem, niech „Święta Noc pokój niesie ludziom wszem”.

Jadwiga Kubieniec

Rafał JANIAK – ukończył z wyróżnieniem studia dyrygenckie pod kierunkiem Antoniego Wita (2011), a także studia  kompozytorskie (również z wyróżnieniem) w klasie Stanisława Moryto (2010) na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie (UMFC). Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2007, 2012), Prezydenta Miasta Gdańska (2005, 2009), Keimyung University Foundation (Korea Południowa, 2009). W 2018 został laureatem programu Młoda Polska, a także otrzymał prestiżowe stypendium dla wybitnego młodego naukowca, przyznane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
W dorobku posiada wiele nagród, zdobytych w konkursach muzycznych ogólnopolskich i międzynarodowych, wśród nich I nagrodę I Konkursu Kompozytorskiego im. Jana Pawła II w Warszawie (2007), III nagrodę IV Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego Musica Sacra w Częstochowie (2008), wyróżnienie na 51. Ogólnopolskim Konkursie Młodych Kompozytorów im. Tadeusza Bairda w Warszawie (2010); był także półfinalistą Conducting Competition Donatella Flick w Londynie (2014). Wygrał organizowany przez Teatr Wielki w Łodzi konkurs na napisanie opery.
Jury pod przewodnictwem Krzysztofa Pendereckiego przyznało Grand Prix jednogłośnie, dodatkowo zdobył również laur nagrody publiczności. Premiera opery Człowiek z Manufaktury odbyła się w lutym 2019 roku, a jej wersja plenerowa w maju 2019 na rynku Łódzkich Włókniarek była wydarzeniem bez precedensu.
W sezonie 2012/2013 Rafał Janiak był asystentem Antoniego Wita, a w sezonie 2013/2014 Jacka Kaspszyka w Filharmonii Narodowej. Regularnie koncertuje z orkiestrami Filharmonii Narodowej, Filharmonii Śląskiej, Krakowskiej, Bałtyckiej, Gorzowskiej, Zielonogórskiej, Podkarpackiej i Opolskiej, Narodową Orkiestrą Polskiego Radia w Katowicach oraz orkiestrą Sinfonia Iuventus.
W 2012 artysta zadebiutował na festiwalu Warszawska Jesień na koncercie z udziałem Orkiestry Filharmonii Narodowej. Podczas kolejnej edycji festiwalu (2013) poprowadził koncert finałowy, gdzie m.in. dokonał polskiego prawykonania Totentanz Thomasa Adèsa.
Repertuar Rafała Janiaka obejmuje dzieła symfoniczne, koncertowe, a także oratoryjne. W 2011 roku zadebiutował jako dyrygent operowy, prowadząc przedstawienie Così fan tutte W.A. Mozarta. We współpracy z UMFC, w 2014 na deskach Warszawskiej Opery Kameralnej objął kierownictwo artystyczne nowej inscenizacji Don Giovanniego Mozarta, a w 2017 na scenie kameralnej Teatru Wielkiego w Warszawie Eugeniusza Oniegina P. Czajkowskiego. Od 2016 roku artysta współpracuje z Teatrem Wielkim w Łodzi, dyrygując m.in. spektaklami Barona cygańskiego J. Straussa oraz Turandot G. Pucciniego.
Od 2017 roku jest kierownikiem artystycznym nowo powstałej Chopin University  Chamber Orchestra, z którą odnosi wiele znaczących sukcesów. Zespół ma w swoim dorobku już kilka nagranych płyt, a w 2019 wspólnie występowali podczas tournée po Chinach, dając ponad 20 koncertów. W roku 2016 uzyskał tytuł doktora sztuk muzycznych w dyscyplinie dyrygentura.
Obecnie pracuje na stanowisku adiunkta w swojej macierzystej uczelni.

Lukas GENIUŠAS – rosyjsko-litewski pianista, jeden z najbardziej ekscytujących i wyróżniających się artystów swojego pokolenia. Urodzony w Moskwie w 1990 roku, Geniušas ukończył Państwową Szkołę Muzyczną im. F. Chopina w Moskwie. Laureat wielu nagród, otrzymał m.in. Srebrny Medal na Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. P. Czajkowskiego w Moskwie (2015) oraz II nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. F. Chopina w Warszawie (2010).
Znany z wrodzonej ciekawości i wielu muzycznych zainteresowań, Geniušas wykonuje utwory począwszy od dzieł epoki baroku, aż po kompozycje współczesne. W jego repertuarze znajdują się zarówno koncerty fortepianowe Ludwiga van Beethovena, jak Ludus Tonalis Paula Hindemitha czy utwory Johna Adamsa. Pianista przejawia także szczególne zamiłowanie do muzyki kompozytorów rosyjskich: P. Czajkowskiego, S. Rachmaninowa, S.Prokofiewa. Jest wziętym kameralistą i dociekliwym wykonawcą, czerpiącym radość z pracy nad repertuarem współczesnym, jak i muzyką dawnych mistrzów.
Jego błyskotliwość i dojrzałość stylistyczna zapewniły mu regularne występy w najbardziej prestiżowych salach koncertowych świata, m.in. w Wigmore Hall w Londynie, Concertgebouw w Amsterdamie, Salle Gaveau i Louvre Auditorium w Paryżu, Frick Collection w Nowym Jorku, Phillips Collection w Waszyngtonie, Teatro Carlo Felice w Genui, Sala Verdi w Mediolanie czy Wielka Sala Konserwatorium Moskiewskiego. Jest regularnym gościem wielu festiwali, takich jak La Roque d’Anthéron, Piano aux Jacobins w Tuluzie, Rheingau Musik Festival, Klavier-Festival Ruhr, festiwale w Schloss-Elmau i Lockenhaus.
Występuje z wieloma orkiestrami, m.in. Orchestre Philharmonique de Radio France, Orchestre National de Lyon, NHK Symphony Orchestra w Tokio, City of Birmingham Symphony Orchestra, Stavanger Symphony Orchestra, St. Petersburg Philharmonic, Kremerata Baltica, Rosyjska Orkiestra Narodowa, Orkiestra Teatru Maryjskiego w Petersburgu, Toronto Symphony czy Filharmonia Narodowa. Współpracował z dyrygentami takimi jak Walerij Giergijew, Michaił Pletniew, Leonard Slatkin, Charles Dutoit, Andrzej Boreyko, Tugan Sochijew, Saulius Sondeckis, Dmitry Sitkovetsky, Antoni Wit, Rafael Payare, Dmitry Liss.
Pianista może poszczycić się bogatą dyskografią. Wśród zrealizowanych przez niego nagrań znajdują się dzieła L. van Beethovena, J. Brahmsa, S. Rachmaninowa (wszystkie preludia) F. Chopina (etiudy op. 10 i op. 25), muzyka kameralna M. Ravela, I. Strawińskiego, D. Szostakowicza i P. Czajkowskiego dla wytwórni Miełodija. Jego nagranie sonat Prokofieva dla wytwórni MIRARE zostało docenione nagrodą Choc de Classica i Recital CD of the Year magazynu „Diapason” w 2019 roku, a jego drugie nagranie dla tej samej wytwórni, poświęcone Chopinowi (III Sonata oraz wybór mazurków) zostało wydane w  roku 2020.
Od 2015 roku artysta współpracuje z projektem Looking at the Stars w Toronto, którego misją jest dotarcie z muzyką klasyczną do osób mających do niej utrudniony dostęp (więzienia, szpitale, schroniska dla osób w kryzysie bezdomności).