KONCERT KAMERALNY

Pieśni kurpiowskie op. 58 należą w twórczości Karola Szymanowskiego do dzieł najbardziej wyrafinowanych. Powstały w trzecim okresie jego twórczości – narodowym, najbardziej oryginalnym i niezależnym od prądów europejskich, a to za sprawą zwrotu kompozytora w stronę rodzimego folkloru. Jak wiadomo zaczęło się od folkloru góralskiego, w czym decydującą rolę miał spełnić wybitny muzykolog Adolf Chybiński, z którym Szymanowski się spotkał w roku 1920 we Lwowie podczas swojego koncertu kompozytorskiego. Wówczas to Chybiński zaprezentował mu oryginalne pieśni podhalańskie, z których szczególne wrażenie uczyniła na nim „nuta Sabałowa”. Folklor Podhala, o czym jeszcze raz i jakże dobitnie pisze Tadeusz A. Zieliński „…w swym autentycznym, surowym kształcie, ze specyficzną harmonią śpiewów i gry zespołowej miał – wobec nawyków słuchowych Europejczyka – cechy dość egzotyczne. […] Egzotycznie brzmiące struktury modalne w melodyce, obce systemowi dur-moll (zwłaszcza w jego rozwiniętej postaci) stanowiły naturalną ucieczkę dla każdego kompozytora, pragnącego wydostać się z klatki systemu i oddalić się od drogi coraz ciaśniejszego chromatyzmu, wiodącej od Wagnera do Schönberga”.Szymanowski był świadomy owej pułapki wyczerpania się tego, co dotąd wnosiła muzyka europejska, z którą zawsze był na bieżąco, ale w poszukiwaniu nowej drogi rodzimy folklor okazał się artystycznym wyzwoleniem.
Innym, nie mniej ważnym epizodem, jak lwowskie spotkanie z Chybińskim w roku 1920, był wystawiony w Warszawie w roku 1928 spektakl Wesele na Kurpiach wg scenariusza księdza Władysława Skierkowskiego. Oryginalność kurpiowskich pieśni zainspirowała Szymanowskiego. Tym razem nie było już tak, jak w przypadku Podhala, że poznawał pieśni i tańce bezpośrednio od tamtejszych śpiewaków i muzykantów, lecz z publikacji. Przygotował ją i wydał drukiem (wcześniej zebrawszy materiał w terenie), wielce zasłużony w dziele utrwalenia folkloru Kurpiów (mieszkańców Puszczy Zielonej) Władysław Skierkowski. Ukazały się one w trzytomowej kolekcji „Puszcza Kurpiowska w pieśni”,  zawierającej ponad 2000 pozycji.
Zanim powstało 12 Pieśni kurpiowskich op. 58 na głos i fortepian (1930–1932), Szymanowski napisał, także wykorzystując folklor kurpiowski – pieśni chóralne. Jest ich sześć na chór mieszany a cappella. W ten sposób zespoły chóralne otrzymały wspaniały „muzyczny dar”, którego artystyczna wartość wydaje się nie mieć granic ciągłego jej odkrywania (6 Pieśni ludowych – Kurpiowskie, ded. Profesorowi Stanisławowi Kazuro, 1929).
Trzy lata później ukazał się zbiór 12 Pieśni kurpiowskich op. 58 na głos i fortepian, dla których znów punktem wyjścia stała się kultowa publikacja ks. Skierkowskiego. Cyklem tym Szymanowski zamknął swą niezwykle cenną twórczość pieśniarską i to zamknął w sposób absolutnie mistrzowski, w którym „surowy autentyk” folkloru, w sposób niepowtarzalny został połączony ze sztuką najwyższej sublimacji. Detal, i to najdrobniejszy, jak w dziele szlifowania diamentu, wydaje się być tu niezwykle ważny, zarówno w warstwie muzycznej jak i tekstowej: w muzycznej z owymi szorstkimi nieco, ale jednak „cudownościami modalizmów”. A w słowach – z jakże ważną oryginalnością gwary, o której wierny przekaz Szymanowski drżał, by wydawcom czasem nie przyszedł do głowy pomysł spolszczenia „dziwnego” brzmienie niektórych słów. „Metoda” Szymanowskiego, to rzecz jasna nie tylko cytowanie melodii ludowej, ale przede wszystkim tworzenie jej wariantów poprzez drobne zmiany rytmu, dodawanie ornamentów i interwałów, także stosowanie artykulacji korespondującej z treścią, ale też i fonicznością danego słowa czy nawet głoski. To w linii melodycznej, a towarzyszeniu fortepianu? Jakże wiele „jest powiedziane i dopowiedziane”, zwłaszcza w warstwie kolorystyczno-ekspresyjnej. Rzecz ciekawa, że Szymanowski wychodząc od tego samego prawzoru ludowej pieśni Kurpiów, stworzył zarówno w utworach chóralnych jak i tych z udziałem głosu i fortepianu - dwie różniące się jakości brzmienia. Jeśli dodamy do tego transkrypcję skrzypcową pieśni Zarzyjze kuniu, wspólnie przygotowaną z Pawłem Kochańskim, można pozostać w przekonaniu, że natura tych pieśni stwarzała wielorakie możliwości ich artystycznego opracowania. Zresztą po Szymanowskim inni twórcy także sięgali do skarbnicy folkloru kurpiowskiego, m.in. Witold Lutosławski. Natomiast Grzegorz Fitelberg, Kazimierz Wiłkomirski i Roman Haubenstock-Ramati sporządzili transkrypcje kilku pieśni Szymanowskiego z op. 58 na głos i orkiestrę, a Irena Dubiska i Jerzy Lefeld na skrzypce z fortepianem.
Oto więc inna jeszcze wersja Pieśni kurpiowskich op. 58: na głos i duet akordeonowy. Akordeon, choć w dzisiejszej praktyce koncertowej zajął trwałe już miejsce, to w przypadku gdy w grę wchodzi repertuar o rodowodzie ludowym, jego „pra-natura” może być tu szczególnie atrakcyjna. Mówiąc „pra-natura”, myślimy o rodzimej poprzedniczce akordeonu – harmonii polskiej, znanej niegdyś w różnych naszych regionach, włączając w to również Kurpie. Może właśnie towarzyszenie dwóch takich instrumentów znakomitej śpiewaczce, niezależnie od tego, że np. polifonia może zyskać ciekawy rysunek głosów, a strona brzmieniowa zostać wzbogacona dzięki innym jeszcze rozwiązaniom artykulacyjnym – pozwoli przybliżyć i odczuć atmosferę „bliskości autentyku”. Zresztą atmosfera ta zdominuje pierwszą część koncertu, podczas której wystąpi Adam Strug – wielce kompetentny wykonawca pierwotnych wersji pieśni pochodzących z obszaru Puszczy Zielonej, zachwycony, jak sam wspomniał, ich „liryką i nieubłaganym realizmem”.

Jan Popis

Olga PASIECZNIK (Pasichnyk) urodziła się na Ukrainie. Studia wokalne odbyła w Kijowskim Konserwatorium. W czasie studiów podyplomowych w Warszawskiej Akademii Muzycznej im. F. Chopina w 1992 roku zadebiutowała na scenie Warszawskiej Opery Kameralnej, a cztery lata później na scenie Thęatre des Champs-Elysćes w Paryżu jako Pamina w Czarodziejskim flecie Mozarta.
Ma na koncie ponad czterdzieści partii, m.in. w operach Monteverdiego, Glucka, Handla, Mozarta, Webera, Bizeta. Rossiniego, Verdiego, Pucciniego, Debussy'ego, Czajkowskiego oraz kompozytorów współczesnych zrealizowanych na najbardziej znanych i prestiżowych scenach świata. Role te przyniosły jej wielkie uznanie krytyki i publiczności. Występuje także w repertuarze kameralnym oraz w recitalach, z siostrą pianistką Natalią Pasiecznik, licznych koncertach oratoryjnych i symfonicznych w słynnych salach koncertowych we wszystkich niemal krajach Europy, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Chinach, Japonii i Australii.
Wielokrotnie współpracowała z najwybitniejszymi orkiestrami z Polski i całego świata, wśród których Boston Symphony Orchestra (USA), Narodowa Orkiestra Symfoniczna Belgii, Orquestra Nacional de España i Orquesta Sinfónica de RTVE (Hiszpania), English Concert, Wiener Symphoniker, Orchestre Philharmonique de Radio France, Orchestre National de France, Les Musiciens du Louvre-Grenoble (Francja), Akademie für Alte Musik Berlin, Freiburger Barockorchester, Orkiestrą XVIII wieku,  pod batutą takich mistrzów, jak m.in. Ivor Bolton, Frans Brüggen, Jean-Claude Casadesus, Marcus Creed, René Jacobs, Roy Goodman, Christopher Hogwood, Heinz Holliger, Philippe Herreweghe, Jacek Kaspszyk, Kazimierz Kord, Jerzy Maksymiuk, Jean-Claude Malgoire, Marc Minkowski, Kazushi Ono, Andrew Parrott, Krzysztof Penderecki, Trevor Pinnock, Marcello Viotti, Antoni Wit, Massimo Zanetti.
Jest laureatką międzynarodowych konkursów wokalnych w s’Hertogenbosch w Holandii,  Mirjam Helin w Helsinkach oraz im. Królowej Elżbiety w Brukseli. Została wyróżniona także w Polsce - Paszportem tygodnika „Polityka" (1997), nagrodami polskiego przemysłu fonograficznego Fryderyk za najlepsze nagrania solowe (1997, 2004), nagrodą Orfeusz festiwalu Warszawska Jesień (1999), Złotym Krzyżem Zasługi (2001) oraz Nagrodą im. A. Hiolskiego (2004) za najlepszą kobiecą rolę operową. W 2005 i 2010 roku została nominowana przez międzynarodowy magazyn operowy „Opernwelt" do tytułu „Najlepsza śpiewaczka sezonu artystycznego". W 2011 artystka otrzymała doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w 2012 została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. W swoim dorobku fonograficznym ma ponad 50 CD i DVD. które nagrała m.in. dla firm CD Accord, Dabringhaus und Grimm, Harmonia Mundi, Naxos i Opus 111. Fot. A. Świetlik
www.olgapasichnyk.com

Adam STRUG - śpiewak i instrumentalista, autor piosenek, kompozytor muzyki teatralnej i filmowej, scenarzysta filmów dokumentalnych, nauczyciel akademicki, badacz i popularyzator muzyki tradycyjnej.
Współtworzy liczne inicjatywy etnomuzykologiczne. Prowadzi zespół Monodia Polska, praktykujący pieśni polskie przekazywane w tradycji ustnej. Śpiewacy Monodii posługują się skalami muzycznymi wcześniejszymi, niż używana dziś powszechnie skala dur-moll.
Komponuje piosenki, nie stroni przy tym od form wyłącznie instrumentalnych. Jego utwory wykonują też inni wokaliści: Stanisław Soyka, Mieczysław Szcześniak i Wojciech Waglewski. Jako kompozytor i śpiewak stale współpracuje z Michałem Lorencem, Polskim Teatrem Tańca i krakowskim Teatrem im. J. Słowackiego.
Jego fonografia obejmuje 4 płyty autorskie, oraz 3 z muzyką tradycyjną. Pieśni w jego wykonaniu znalazły się na kilkunastu krążkach innych wykonawców, oraz w antologiach lub płytowych seriach m.in. na wydawanej przez Polskie Radio „Muzyce Źródeł”.
Jest współpracownikiem II Programu Polskiego Radia i Radiowego Centrum Muzyki Ludowej. Od dwóch lat prowadzi audycję etnomuzykologiczną „Muzyczna podróż po Polsce” na antenie radiowej Jedynki. Fot. archiwum własne.
www.adamstrug.pl

Hubert GIZIEWSKI & Iwo JEDYNECKI ukończyli Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie. W czasie wieloletniej edukacji artystycznej zdobyli szereg najwyższych nagród w Polsce i za granicą. Do najważniejszych, należą laury konkursów w Castelfidardo (Włochy) i Ibla-Ragusa (Włochy). Wielokrotnie  otrzymywali stypendia naukowe Prezesa Rady Ministrów oraz Lions Club International Warszawa – Nike. Jako soliści i kameraliści występowali w najbardziej prestiżowych salach koncertowych w Polsce, takich jak: Filharmonia Narodowa, Studio Koncertowe PR im. W. Lutosławskiego, a także za granicą, m.in.: Suntory Hall (Japonia), Carnegie  Hall (Nowy Jork, USA), Teatro dal Verme (Mediolan, Włochy). Koncertowali także w Austrii, Arabii Saudyjskiej, Bułgarii, Chinach, Korei Południowej, Maroko, Niemczech, USA, we Włoszech oraz na Litwie.
W czasie blisko dwudziestoletniej działalności duet zrealizował wiele programów artystycznych, koncentrując się wokół dzieł fortepianowych, kameralnych i orkiestrowych XIX i XX wieku.
Wiele z utworów, m.in. Schuberta, Pucciniego, Chopina, Borodina, Enescu, Lutosławskiego, Panufnika zabrzmiała w wykonaniu duetu na akordeonach po raz pierwszy w historii.
Artyści współpracują też z chórami i wokalistami, czego owocem są pionierskie prezentacje kameralnych wersji dzieł J. S. Bacha, W. A. Mozarta, G. Fauré, I. Strawińskiego, F. Poulenca, K. Szymanowskiego.
Jeffrey James, wydawca muzyczny, kompozytor, opisał debiut Harmonium Duo w nowojorskiej Carnegie Hall (w kwietniu 2006) w następujących słowach: "Ktokolwiek uważa, ze akordeon jest instrumentem mało ciekawym lub nie pasującym do muzyki klasycznej, nie słyszał chyba dzisiaj tych Panów będących w swoim żywiole. Wykonania takie jak to dzisiejsze, nie zostawiają w komentarzach wiele więcej miejsca obok samych superlatyw. Nie potrafię wystarczająco dobrze oddać słowami ich niebywałego poziomu muzykalności i wręcz nadludzkiej integracji brzmienia, artystycznego zespolenia, więc pozostawiam temat, mając nadzieję usłyszeć ich znowu już wkrótce". Fot. P. Chudkiewicz, Grandessa
www.harmoniumduo.com