KONCERT ORATORYJNY

Są dzieła, o których powiedzenie, że są „wybitne” to wykazanie się ignorancją i nieznajomością tematu. Takim dziełem jest z pewnością Haendlowski Mesjasz, który jest zdobyczą europejskiej kultury i niekwestionowanym arcydziełem.

Dziś zachwycają nas piękne arie w rodzaju Every valley shall be exalted, If God be for us, ale w szczególności majestatyczne chóry, które odgrywają w tej kompozycji wiodącą rolę, jak choćby For Unto Us a Child Is Born, Glory to God in the Highest, Alleluja czy finałowa fuga Amen.

Z pozoru nic nie wskazywało jednak na taki obrót wydarzeń, choćby z tego względu, że swe oratorium Georg Friedrich Haendel stworzył zaledwie w ciągu dwudziestu czterech dni 1741 roku. Prawykonanie miało miejsce 13 kwietnia 1742 roku w sali koncertowej New Music Hall przy Fishamble Street w Dublinie. Dochód z koncertu przeznaczony był na cele charytatywne, a sukces premierowej prezentacji – ogromny. Choć uznawany za wzorcowy przykład gatunku oratoryjnego, Mesjasz nie posiada ani narratora, postaci dramatu, ani akcji jako takiej. Najważniejszą i jedyną postacią jest nie kto inny, tylko Chrystus. Kompilacji tekstów na podstawie protestanckiej Biblii Króla Jakuba oraz Modlitewnika Powszechnego dokonał Charles Jennens, autor libretta do Baltazara. Co ciekawe imię Chrystusa pojawia się w trzyczęściowym oratorium jedynie trzy razy – w momencie narodzin, zmartwychwstania i wizji wiecznego zbawienia.

Kolejną ważną sprawą jest kwestia ostatecznego kształtu dzieła. Przy każdym bowiem wykonaniu (co najmniej pięć) kompozytor dokonywał istotnych zmian w partyturze, które dotyczyły zarówno obsady arii, jak i tekstu partii solowych i chóralnych. Pierwsze londyńskie wykonanie „Nowego Oratorium Religijnego” odbyło się 23 marca 1743 roku w teatrze w Covent Garden, gdzie spotkało się z chłodnym przyjęciem. Już w zapowiedzi tego wydarzenia korespondent „The Universal Spectator” potępiał śpiewanie tekstów religijnych w teatrze… Stąd nie zdecydowano się na użycie tytułu „Mesjasz”, ale właśnie na „New Sacred Oratorio”. Podobno podczas wysłuchania Mesjasza król Jerzy II poruszony chórem Alleluja na koniec części II, wstał z miejsca, a wraz za nim zrobiła to cała sala. Zwyczaj ten utrzymuje się do dziś. Dzieło wznawiano w zmodyfikowanych opracowaniach w kolejnych latach wiele razy, choćby w marcu 1744 roku (Covent Garden), kwietniu 1745 w King’s Theater, a także w marcu 1749 i kwietniu 1750 (Covent Garden). Haendlowskie oratorium doczekało się uznania dopiero w momencie, kiedy to zapoczątkowano tradycję corocznych koncertów na cele dobroczynne sierocińca Foundling Hospital (15 maja 1750). Po raz ostatni za życia Haendla oratorium wykonano 6 kwietnia 1759 roku, na osiem dni przed śmiercią kompozytora.

 

Mateusz Borkowski