KONCERT SYMFONICZNY

Zastaliśmy Szymanowskiego pisanego – zostawiamy drukowanego

Publikowanie dzieł wszystkich kompozytora (zwanych niekiedy uroczyście po łacinie opera omnia) jest formą uznania, iż każdy zanotowany przez danego twórcę dźwięk posiada najwyższą wagę, a zatem należy go odnaleźć, ustalić jego autentyczność i utrwalić w postaci zapisu w najwyższym stopniu wiarygodnego. Istnieją tego rodzaju źródłowo-krytyczne, monumentalne edycje dzieł wszystkich m.in. J.S. Bacha, W.A. Mozarta, J. Haydna, L. van Beethovena, J. Brahmsa, R. Wagnera, w wieku dwudziestym doczekali się podobnego uwiecznienia B. Bartók, A. Schönberg, A. Berg. We Francji do dziś trwają prace nad dziełami wszystkimi C. Debussy’ego.

Powstałe w 1937 roku, zaledwie dwa miesiące po śmierci Karola Szymanowskiego, Towarzystwo jego imienia za naczelną powinność uznało zabezpieczenie spuścizny po kompozytorze, jej naukowe opracowanie i opublikowanie. Ideę tę podjęło po II wojnie światowej powstałe w 1945 roku Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Jako strategiczny cel wyznaczyło sobie publikację dzieł czterech „klasyków muzyki polskiej”: F. Chopina, S. Moniuszki, M. Karłowicza i K. Szymanowskiego. Zamiar szczytny – ogrom pracy niewyobrażalny. Poczynając od zgromadzenia materiałów źródłowych, a więc rękopisów i pierwszych wydań, przez ustalenie założeń i metod pracy źródłowo-krytycznej, aż do zebrania ekipy specjalistów-edytorów, których w praktyce polskiego edytorstwa muzycznego nie było. Powiedzmy otwarcie: wszyscy uczestnicy (muzykolodzy, muzycy, wydawcy) byli debiutantami, uczniami, a bywało (w wypadku techników-sztycharzy), że i wynalazcami. Przypadek Szymanowskiego okazał się ponadto szczególnie trudny, edycja była niewykonalna bez dostępu do rękopisów dzieł i praw autorskich, te zaś należały do Universal Edition w Wiedniu, pierwszego wydawcy polskiego twórcy. Polskie Wydawnictwo Muzyczne musiało zatem podpisać z austriackim wydawcą międzynarodową umowę koedycyjną. A to już była sprawa polityczna. Czas płynął, urzędowa mitręga zdawała się nie mieć końca. Ponieważ jednak potrzeba (i entuzjazm!) jest matką wszelkich poczynań, po latach starań, w 1965 roku ukazał się drukiem zwiastun Dzieł Karola Szymanowskiego, czyli partytura Stabat Mater. Pracom towarzyszyło nieustające poszukiwanie rękopisów (Universal Edition nie wydało wszystkich kompozycji): było to po trosze jak poszukiwanie przez argonautów złotego runa, tyle, że żaden kompas nie wskazywał drogi do owej legendarnej Kolchidy… Rękopisy niespodziewanie odnajdywały się to w Leningradzie, to w Paryżu i Londynie, to znów w Chicago, Waszyngtonie czy Nowym Jorku. Szlak wędrówek owych rękopisów to zapis śladów historii, ludzkich losów i zdarzeń – habent sua fata manuscritti.

Blisko pół wieku zajęła realizacja przedsięwzięcia, jakim było przygotowywanie i publikacja kompletnej kompozytorskiej spuścizny Szymanowskiego: 26 tomów wersji polskiej i 17 wersji niemiecko-angielskiej. Dziś, w 2014 roku, Polskie Wydawnictwo Muzyczne kończy edycję Dzieł Karola Szymanowskiego partyturą opery Hagith.

Spośród czterech „klasyków muzyki polskiej” los dotychczas okazał się łaskawy dla dwóch: Chopina i „największego po Chopinie” – Szymanowskiego. W roku 2010 Polskie Wydawnictwo Muzyczne ukończyło Wydanie Narodowe Dzieł Fryderyka Chopina. O ile wszakże Chopin czeka jeszcze na kompletne wydanie swej korespondencji – o tyle każdy, najdrobniejszy nawet rękopiśmienny zapis Karola Szymanowskiego posiadamy już utrwalony drukiem: obok dzieł muzycznych wydana jest pełna korespondencja kompozytora, jego pisma muzyczne i pisma literackie. Trawestując słowa Norwida: wobec Karola Szymanowskiego wielki-zbiorowy-obowiązek został spełniony.

Teresa Chylińska
 

  MICHAŁ DWORZYŃSKI - od września 2013 roku Dyrektor Artystyczny Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie. W opinii wielu krytyków należy do najciekawszych talentów dyrygenckich Europy młodego pokolenia. Jego międzynarodowa kariera rozpoczęła się od zwycięstwa w Donatella Flick Conducting Competition w Londynie w 2006 roku, po którym otrzymał na dwa lata stanowisko dyrygenta-asystenta w London Symphony Orchestra, gdzie współpracował m.in. z Valerym Gergievem i Sir Colinem Davisem. Ponadto jest zwycięzcą konkursów dyrygenckich w Zagrzebiu (Lovro von Matačić 2003) oraz w południowokoreańskim Suwon (2005).
Występował z takimi orkiestrami z Europy, Australii, RPA, Stanów Zjednoczonych i Japonii, jak London Symphony Orchestra, London Philharmonic, Royal Liverpool Philharmonic, Orchestre National de Belgique, Royal Flemish Philharmonic oraz Brussels Philharmonic, Tonhalle-Orchester Zürich, Copenhagen Philharmonic Orchestra i Orchestre de l’Opéra de Lyon, Rundfunk Symphonie Orchester Berlin, Swedish Radio Symphony Orchestra, Stockholm Royal Opera Orchestra, Wiener KammerOrchester, Orquesta Sinfónica de Radio Televisión Española (Madryt), Iceland Symphony, RTÉ National Symphony Orchestra (Dublin), City of Birmingham Symphony, BBC Symphony Orchestra, BBC Philharmonic Ulster Orchestra, BBC Scottish Symphony, Israel Philharmonic, Netherlands Radio Philharmonic, Orchestre National des Pays de la Loire, Strasbourg Philharmonic, Hermitage Orchestra St. Petersburg, Janáček Philharmonic Orchestra, Johannesburg Symphony Orchestra, Bornemouth Symphony Orchestra, Porto Symphony Orchestra, Auckland Philharmonic, Tasmanian Symphony Orchestra, Sendai Philharmonic Orchestra, Adelaide Symphony Orchestra, West Australian Symphony Orchestra.
W marcu 2010 roku odniósł znaczący sukces w Japonii z Tokyo Symphony i Tokyo Philharmonic, zaś w lipcu 2014 roku poprowadził serię koncertów z NHK Symphony Orchestra w Tokyo, Japan Century Symphony Orchestra w Osace, oraz orkiestrami w Yamagacie i Nagoi.
W lutym 2012 roku, na zaproszenie Antoniego Wita i wraz z nim, odbył tournée po Japonii z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej, z którą następnie we wrześniu tego samego roku wystąpił na trzech koncertach we Włoszech i Szwajcarii.
Otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia za promocję muzyki polskiej, w tym w 2007 roku medal Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM za zasługi dla muzyki polskiej. Dyrygował wszystkimi znaczącymi polskimi orkiestrami.
Dokonał szeregu nagrań dla Telewizji Polskiej, Polskiego Radia i BBC Radio oraz wytwórni Hyperion, Naxos i BMG Sony. W roku 2012 jego nagrania były dwukrotnie obecne na płytach miesiąca BBC Music Maga¬zine. W roku 2009 zarejestrował, wraz z pianistą Hammishem Milne, koncerty fortepianowe Hermanna Goetza i Józefa Wieniawskiego, zaś w roku 2013 dokonał, ze skrzypkiem Eugenem Ugorskim, premierowego nagrania dwóch koncertów skrzypcowych Emila Młynarskiego oraz miniatur skrzypcowych Aleksandra Zarzyckiego (obie płyty z udziałem BBC Scottish Symphony dla wytwórni Hyperion Records).
W listopadzie 2013 roku poprowadził London Philharmonic Orchestra w Royal Festival Hall w Londynie na koncercie poświęconym muzyce Krzysztofa Pendereckiego i Henryka Mikołaja Góreckiego, zaś 27 kwietnia 2014 roku zadyrygował Chórem Filharmonii Krakowskiej na Placu św. Piotra w Watykanie na koncercie poprzedzającym Mszę Kanonizacyjną papieży Jana XXIII i Jana Pawła II. Z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej wystąpił także w kwietniu 2014 roku w Filharmonii w Zagrzebiu na specjalnym koncercie Wielkopostnym.
Michał Dworzyński ukończył z wyróżnieniem studia dyrygenckie w warszawskiej Akademii Muzycznej pod kierunkiem Antoniego Wita i w berlińskiej Hochschule für Musik Hanns Eisler pod kierunkiem Christiana Ehwalda. W wieku 21 lat został asystentem dyrygenta w Narodowej Orkiestrze Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach (NOSPR). W latach 2008–2010 pierwszy dyrygent Orkiestry Akademii Beethovenowskiej w Krakowie, zaś w sezonach 2013–2016 pierwszy dyrygent gościnny japońskiej Yamagata Symphony Orchestra.

 

  EWA KUPIEC - pianistka urodzona w 1964 roku w Dusznikach-Zdroju. Studiowała w Katowicach, na Akademii Muzycznej w Warszawie (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina) oraz w Royal Academy of Music w Londynie. W 1992 roku wygrała prestiżowy konkurs ARD Music Competition w kategorii duetów (fortepian z wiolonczelą).
Występowała w salach koncertowych w Berlinie, Birmingham, Paryżu, Rzymie, Helsinkach, Kopenhadze, Monachium, Hamburgu, Frankfurcie, Lipsku i Pradze, brała udział w najbardziej prestiżowych festiwalach muzycznych, jak Schleswig-Holstein, Jersey Arts Festival, Bad Kissinger Sommer, Casals Festival, Kuhmo, MDR Musiksommer i Rheingau Musik Festival.
Współpracowała z takimi dyrygentami, jak Stanisław Skrowaczewski (z którym zarejestrowała m.in. oba koncerty fortepianowe Fryderyka Chopina), Marin Alsop, Petr Altrichter, Herbert Blomstedt, Andrey Boreyko, Martyn Brabbins, Semyon Bychkov, Neeme Järvi, Hannu Lintu, Ingo Metzmacher, Sakari Oramo, Christoph Poppen, Vasilij Sinajski, Frank Strobel, Gilbert Varga, Hugh Wolff, Lothar Zagrosek. Regularnie koncertuje jako kameralistka z Janem Voglerem, Jorgiem Widmannem, Johannesem Moserem i Isabelle Faust oraz Petersen-Quartett i Berlin Philharmonic Wind Quintet.
Występowała z czołowymi orkiestrami europejskimi, w ostatnich latach m.in. z Orchestre de Paris, Het Residentie, Orkiestrą Filharmonii Królewskiej w Sztokholmie, Royal Liverpool Philharmonic, Filharmonikami Monachijskimi, Orkiestrą Lipskiego Gewandhausu, Filharmo-nikami Drezdeńskimi i Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie. W roku 2002 miał miejsce jej amerykański debiut z Milwaukee Symphony. W tym samym roku po raz pierwszy wystąpiła również w Japonii, dając recital w Tokio. W sezonie artystycznym 2008/09 odbyła tournée po Australii z recitalami solowymi i koncertami z orkiestrą.
Artystka uznawana jest za jedną z bardziej aktywnych europejskich interpretatorek muzyki współczesnej. W 2004 roku wykonała I Koncert fortepianowy Alfreda Schnittkego z Orkiestrą Symfoniczną Radia Berlińskiego pod batutą Franka Strobla. Sukces tego przedsięwzięcia zaowocował zaproszeniem do nagrania wszystkich utworów rosyjskiego kompozytora na fortepian i orkiestrę (w tym Koncertu na cztery ręce). Płyta ukazała się w sierpniu 2008 roku, nakładem wytwórni Phoenix. Artystka dużo uwagi poświęca również promocji utworów kompozytorów pol¬skich. Dokonała nagrań kompozycji Ignacego Jana Paderewskiego (Koch Schwann 1995 i 1999), Karola Szymanowskiego (Koch Schwann 1999, Polskie Radio 2007), Fryderyka Chopina (Koch Schwann 1999 i 2007, Oehms Classic 2004, Solaris Records 2009), Witolda Lutosławskiego (Koch Schwann 1999). W 2001 roku wydała płytę z rejestracją wszystkich dzieł na fortepian solo Grażyny Bacewicz, a cztery lata później – jej sonat na skrzypce i fortepian (obie płyty wydało Hänssler Classic). W 2004 roku, wraz z Orkiestrą Symfoniczną Radia Berlińskiego pod batutą Johna Axelroda nagrała utwory na fortepian i orkiestrę Szpilmana (Sony Classical). Swoje zainteresowanie muzyką współczesną ukoronowała wydaniem w 2005 roku płyty Conception, na której znalazły się nagrania utworów Randalla Meyersa i Antonia Bibalo, skomponowanych specjalnie dla niej (Solaris Records).
Ewa Kupiec prowadzi kursy mistrzowskie, jest również jurorem międzynarodowych konkursów pianistycznych. Od października 2011 roku piastuje stanowisko profesora Uniwersytetu Muzycznego w Hanowerze.

  URSZULA KRYGER - absolwentka dwóch wydziałów Akademii Muzycznej w Łodzi: instrumentalnego w klasie fortepianu oraz wokalno-aktorskiego w klasie Jadwigi Pietraszkiewicz. Studia wokalne kontynuowała pod kierunkiem Andrzeja Orłowicza w Kopenhadze. Laureatka nagród na międzynarodowych konkursach muzycznych, w tym głównych nagród w I Międzynarodowym Konkursie dla Młodych Wokalistów im. St. Moniuszki w Warszawie (1992), VI Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. J. Brahmsa w Hamburgu (1994) oraz XLIII Międzynarodowym Konkursie Muzycznym ARD w Monachium (1994).
W 1995 wystąpiła w La Scali w Mediolanie z recitalem pieśni Fryderyka Chopina. Rok później, z wielkim sukcesem, debiutowała na scenie Semperoper w Dreźnie w operze Kopciuszek G. Rossiniego w partii Angeliny. W bogatym repertuarze artystka posiada wiele dzieł oratoryjnych wykonywanych pod batutą tak znakomitych mistrzów, jak Jan Krenz, Jerzy Semkow, Rafael Frühbeck de Burgos, Sir Colin Davis, Armin Jordan.
Ceniona kameralistka, której sztuka interpretacji pieśni łączy w sobie perfekcyjność z niezwykłą naturalnością. Doceniają to towarzyszący jej muzycy, wśród nich pianiści: Hartmut Höll, Charles Spencer, Melvyn Tan i Pascal Rogé, klarnecista Paul Meyer oraz zespoły kameralne Tokyo String Quartet, Petersen-Quartett.
Artystka dokonała wielu nagrań dla rozgłośni radiowych i płytowych w Polsce, Francji, Niemczech i Szwajcarii. Jej dyskografia obejmuje m.in. nagrania dla angielskich wytwórni Decca (Pieśni polskie Poulenca) i Hyperion (Pieśni Chopina), dla niemieckiej CPO (Ballady Loewego), polskiej DUX (Duety rosyjskie – płyta nagrodzona Fryderykiem 2001, Pieśni Moniuszki oraz Pieśni Karłowicza i Szymanowskiego – płyta nagrodzona Fryderykiem 2002). W roku 2004 ukazało się kompletne wydanie Pieśni K. Szymanowskiego nagrane dla firmy Channel Classics i nagrodzone Fryderykiem 2004 za najwybitniejsze nagranie muzyki polskiej.
W styczniu 2006 artystka wyróżniona została nagrodą Fundacji im. Karola Szymanowskiego za przemyślane i wysoce artystyczne interpretacje pieśni tegoż kompozytora.
Urszula Kryger jest również pedagogiem. Prowadzi liczne kursy mistrzowskie, od ponad 10 lat jest wykładowcą Akademii Muzycznej w Łodzi.

  WIOLETTA CHODOWICZ - ceniona sopranistka, laureatka Paszportu Polityki 2010, przy¬znanego za „piękny głos i osobo-wość sceniczną, za wyraziste i wzruszające kreacje kobiet namiętnych i doświadczonych przez życie” w dwóch wybitnych tytułowych rolach w Rusałce A. Dvořáka w Teatrze Wielkim w Łodzi oraz w Katii Kabanowej L. Janáčka w Operze Narodowej. Artystka jest także laureatką Wrocławskiej Nagrody Muzycznej (2006) w kategorii Osobowość Twórcza.
Wioletta Chodowicz jest absolwentką wrocławskiej Akademii Muzycznej w klasie śpiewu prof. Agaty Młynarskiej. Debiutowała na scenie Teatru Wielkiego w Poznaniu jako Hrabina w Weselu Figara W.A. Mozarta. W latach 2003–2008 związana była z Operą Wrocławską, gdzie kreowała pierwszoplanowe role, m.in. w Cyganerii G. Pucciniego, Halce S. Moniuszki i Hagith K. Szymanowskiego, Cosí fan tutte oraz Czarodziejskim flecie W.A. Mozarta, czy w Wolnym strzelcu C.M. Webera.
Tytułową rolą w Halce S. Moniuszki w 2004 roku, artystka rozpoczęła trwającą do dziś współpracę z Operą Narodową, gdzie dała się poznać jako znakomita Marie w Wozzecku A. Berga, Katia Kabanova w operze L. Janáčka, Donna Anna w Don Giovannim i Hrabina w Weselu Figara W.A. Mozarta oraz Marta w Pasażerce M. Weinberga.
Artystka gościła na scenach Welsh National Opera w Cardiff i Národní Divadlo w Pradze, w teatrach operowych Glyndebourne i Łodzi. Występowała także w Israeli Opera w Tel Avivie oraz w Operze Krakowskiej.
Działalność koncertowa artystki obejmuje współpracę z takimi zespołami, jak Sinfonia Varsovia, Filharmonia Narodowa, NOSPR, Filharmonia Poznańska, Filharmonia Wrocławska, Sinfonietta Cracovia oraz udział w festiwalach muzycznych, m.in. Young Euro Classic w Berlinie, Musica Polonica Nova we Wrocławiu, Wielkanocny Festiwal Ludwiga van Beethovena w Warszawie, Międzynarodowy Festiwal Cervantino w Guanajuato (Meksyk).
W jej repertuarze znajdują się: Requiem G. Faurégo, Das klagende Lied oraz II i VIII Symfonia Mahlera, Symfonia pieśni żałosnych H.M. Góreckiego, III Symfonia Pieśń o nocy K. Szymanowskiego, IX Symfonia L. van Beethovena, Vier letzte Lieder R. Straussa, Polskie Requiem K. Pendereckiego. W styczniu 2011 roku Wioletta Chodowicz wzięła udział w prawykonaniu dzieła Krzysztofa Pendereckiego Powiało na mnie morze snów... Pieśni zadumy i nostalgii pod batutą Valerija Gergieva.
Ważną część dorobku artystki stanowią główne partie w koncertowych wykonaniach oper, zarejestrowane na płytach CD: Maria R. Statkowskiego z Polską Orkiestrą Radiową i Giovanna d’Arco G. Verdiego z Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej. Wzięła również udział w nagraniach DVD: Hagith K. Szymanowskiego w Operze Wrocławskiej i Manru I.J. Paderewskiego z zespołem Opera Nova w Bydgoszczy.

  RAFAŁ MAJZNER - w 2003 roku ukończył studia w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach na Wydziale Wokalno-Aktorskim pod kierunkiem prof. Eugeniusza Sąsiadka. Dwukrotny stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (1998, 2003). Wyróżniony I nagrodą w Konkursie Wokalnym im. F. Platówny we Wrocławiu (1998), II nagrodą Konkursu Muzyki Słowiańskiej (2001), nagrodą Towarzystwa Chopinowskiego za najlepsze wykonanie utworu F. Chopina podczas Konkursu Wykonawstwa Pieśni Artystycznej w Warszawie (2001), III nagrodą oraz nagrodą specjalną im. R. Karczykowskiego na Ogólnopolskim Konkursie Wokalnym w Dusznikach-Zdroju (2001) oraz III nagrodą na XXXVII Międzynarodowym Konkursie Wokalnym w Karlovych Varach (2002). Brał udział w mistrzowskich kursach wokalnych prowadzonych przez prof. Ch. Elssnera (2007), prof. R. Karczykowskiego, prof. E. Sąsiadka oraz K. Kaludova w Varnie.
Od 2005 roku jest solistą Opery Wrocławskiej. W swym repertuarze ma partie w takich operach jak Krakowiacy i Górale W. Bogusławskiego, Dydona i Eneasz H. Purcella, Eugeniusz Oniegin P. Czajkowskiego, Czarodziejski flet W.A. Mozarta, Carmen G. Bizeta, Traviata G. Verdiego, Flis S. Moniuszki, Napój miłosny G. Donizettiego, Król Roger i Hagith K. Szymanowskiego, Borys Godunow M. Musorgskiego. Stale współpracuje z Filharmonią Śląską w Katowicach, Filharmonią Sudecką w Wałbrzychu, Capellą Cracoviensis oraz z agencją muzyczną Dominique Fanala w Paryżu i agencją muzyczną Silesia w Katowicach.
 

Uwerturę koncertową E-dur op. 12, pierwszą kompozycję na orkiestrę, napisał Szymanowski w wieku dwudziestu trzech lat. Kompozycja zrodziła się z fascynacji muzyką Richarda Straussa – młody udatnie naśladował pełną blasku instrumentację mistrza. Jednak dla Straussa muzyka była sztuką obrazowania, dla Szymanowskiego – wyrażania. Co prawda w programie pierwszego wykonania Uwertury (1906) Szymanowski zamieścił jako motto wiersz Tadeusza Micińskiego pt. Witeź Włast, rapsod o bohaterskim rycerzu, poezja ta pełniła jednak tylko rolę pobudzającą wyobraźnię kompozytora. Szymanowski dostrzegł z czasem niedoskonałości instrumentacji Uwertury i w latach 1912–1913 przerobił partyturę. Dzieło imponuje rozmachem i spontanicznością inwencji, spójnością formy i nieodpartą szczerością ekspresji.

Hagith, duet miłosny Hagith i Młodego Króla
Gdy Karol Szymanowski w 1912 roku przystąpił do komponowania opery Hagith, poprosił autora libretta, austriackiego poetę i dramaturga Feliksa Dörmanna, z jednej strony o dokonanie pewnych skrótów, z drugiej o dodanie tekstu dla partii chóralnych, i – co najważniejsze – o dodanie duetu miłosnego. Pełna napięcia muzyka opery ustępuje w nim lirycznej kantylenie, dotychczas panująca ostra, modulująca harmonika ustala się w tonacji B-dur, poszarpany dramatycznie rytm przechodzi w równomierne, rozkołysane metrum 3/4, a cały ustęp układa się w klarowną formę pieśni przejmującej siłą i bezpośredniością wyrazu.

Pieśni miłosne Hafiza na głos i orkiestrę op. 26 to wprawdzie dzieło tego samego Szymanowskiego, ale zarazem owoc wyobraźni ukierunkowanej już przez nowe impulsy. Po okresie fascynacji twórczością R. Wagnera i R. Straussa przyszła fascynacja muzycznym teatrem Baletów Rosyjskich, wyrafinowaną brzmieniowo twórczością Ravela, Debussy’ego i Strawińskiego, zrodzoną z rytmu i barwy, rozjaśnioną, nieobciążoną balastem postromantycznej harmoniki. Pieśni miłosne Hafiza na głos i orkiestrę stanowią most łączący czas młodości z czasem dojrzałości – one dały początek nowej orientacji estetycznej. Szymanowski zachwycił się wierszami Hafiza z Shirazu, poety perskiego z XIV wieku, w których miłość, piękno i mistyka spotykają się z niejednoznaczną zmysłowością i filozoficzną metafizyką. Kompozytor nie używał świadomie skal ani rytmów arabskich, intuicyjnie znalazł drogę do ekspresji i kolorytu dźwiękowego muzyki arabskiej. Nieomylnie wiodła go ku temu melodyka, a sekundowała przeobrażona technika dźwiękowa: uwrażliwiona na barwę, przejrzystość i finezję brzmienia. W opusie 26 Szymanowski zawładnął swobodnie fakturą orkiestrową, a w poszczególnych pieśniach stworzył barwne, wyrafinowane rytmicznie plastyczne obrazy dźwiękowe.

Drogę dzielącą Pieśni miłosne Hafiza op. 26 od IV Symfonii koncertującej na fortepian i orkiestrę op. 60 przebył Szymanowski tworząc takie arcydzieła jak III Symfonia, I Koncert skrzypcowy, Mity, Król Roger, Stabat Mater, Harnasie. Aż przyszedł taki zły czas, kiedy pięćdziesięcioletni kompozytor, zmuszony coraz trudniejszą kondycją finansową, postanowił napisać dla siebie koncert fortepianowy. Symfonia koncertująca łączy elementy symfonii i koncertu. Z tego ostatniego czerpie budowę trzyczęściową i pierwiastek solowego koncertowania, z symfonii – fakturę i brzmienie orkiestry. U Szymanowskiego instrumentem solowym, któremu przysługuje prawo dialogu z orkiestrą, jest oczywiście fortepian, jednak niekiedy piękne i ważne partie solowe powierza kompozytor innym instrumentom: bardzo lubianemu fletowi, rogom, trąbkom, fagotom i puzonom. W II części to one snują niematerialnie piękne, pełne spokoju i wewnętrznej ciszy melodie, zasnute czarownymi harmoniami. Stłumione figuracje fortepianu tworzą dla nich jedynie wibrujące tło. Melodyka (podbarwiona elementami skal ludowych) jest w IV Symfonii jak nigdy wcześniej klarowna, plastyczna i wyrazista, w technice wariantowego traktowania materiału można się domyślić reminiscencji góralskiego muzykowania. Ale najbardziej zaskakuje nasycenie tej muzyki żywiołem taneczności, poczynając od kształtu i konstrukcji głównego tematu, przez epizod mazurkowy, aż po dionizyjską frenezję finału.

Teresa Chylińska

 

.