KONCERT JUBILEUSZOWY

Od pierwszego koncertu, jaki odbył się w Filharmonii Krakowskiej po drugiej wojnie światowej, minęło siedemdziesiąt lat. W sobotę, 3 lutego 1945 roku o godzinie 15.30, w Sali Kinoteatru „Świt”, wykonano pod batutą dra Zygmunta Latoszewskiego Odwieczne pieśni op. 10 Mieczysława Karłowicza, II Koncert fortepianowy f-moll op. 21 Fryderyka Chopina – z solistą, prof. Zbigniewem Drzewieckim – oraz VI Symfonię Patetyczną op. 74 Piotra Czajkowskiego. Siedem dekad to spory kawałek współczesnej historii – historii znaczonej wydarzeniami, które wrosły w pamięć zbiorową.

W kilka dni po faktycznym jubileuszu, w sobotę 7 lutego 2015 roku o godz. 18.00 odbędzie się nadzwyczajny koncert z udziałem Orkiestry, Chóru oraz Chóru Chłopięcego Filharmonii pod batutą Dyrektora Artystycznego naszej Instytucji – Michała Dworzyńskiego. Program koncertu nawiązuje do repertuaru prezentowanego podczas pamiętnego pierwszego koncertu. Krzysztof Jabłoński, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej pianistyki, wykona bowiem Koncert fortepianowy f-moll op. 21 Fryderyka Chopina. Podczas wieczoru zabrzmi także Polonez Wojciecha Kilara z filmu Pan Tadeusz, który to utwór przejął w świadomości Polaków miejsce zajmowane dotąd przez Pożegnanie Ojczyzny Michała Ogińskiego; Jubilatio Andrzeja Koszewskiego oraz III Symfonia Pieśń  o nocy Karola Szymanowskiego.

Szanowni Państwo,

70 lat temu – 3 lutego 1945 roku – rozpoczęła działalność Filharmonia Krakowska. Była to pierwsza w Polsce utworzona po okupacji niemieckiej instytucja muzyczna. Przez siedem dekad wraz z Orkiestrą i Chórami wystąpili najwspanialsi dyrygenci i soliści świata. Na naszej estradzie wykonano tysiące utworów, w tym wiele prawykonań, które dla krakowskich melomanów były podstawą wychowania muzycznego, a "Filharmonia Krakowska stała się pierwszym ambasadorem muzyki polskiej w świecie, propagując czołowe dzieła muzyki współczesnej, od Szymanowskiego do Pendereckiego", jak napisał w 1995 roku Zygmunt Latoszewski, pierwszy dyrektor Filharmonii. Przez Orkiestrę i Chóry przewinęli się wspaniali artyści, którzy weszli do historii polskiej muzyki, wspierani przez rzeszę oddanych pracowników administracji. Ze świadomością wielkiej tradycji dzisiejsze zespoły kontynuują misję tworzenia kultury wysokiej.
W programie jubileuszowego wieczoru nie mogło zabraknąć Koncertu f-moll Fryderyka Chopina, którym filharmonicy krakowscy rozpoczęli działalność, oraz symfoniki Karola Szymanowskiego, będącego od 1962 roku naszym patronem.

A to Filharmonia właśnie…

Kilar. Poloneza czas zacząć!  

Polonez Wojciecha Kilara jest główną kompozycją w filmie Pan Tadeusz (1998) Andrzeja Wajdy: stanowi bowiem jego muzyczną oś i klamrę. I jak na polski narodowy taniec przystało ma charakter uroczysty i wzniosły. Otwiera się charakterystycznym tematem, poddanym przez obój, który podchwytują kolejne głosy-instrumenty (flet, trąbka) – aż do pełnego składu orkiestry. W części środkowej (minore) głównymi „aktorami” są waltornie. Interesujące, że ów Polonez nie występuje u Wajdy ani razu w całości – za to jego motywy, przetwarzane i odmieniane, przewijają się przez różne odsłony i sceny, do finału; łączą się też z tematem Jacka Soplicy. Od czasów Pożegnania Ojczyzny Michała Kleofasa Ogińskiego – a w tym roku, warto przypomnieć, obchodzimy 250. rocznicę urodzin tego twórcy – Polonez Kilara stał się najpopularniejszą kompozycją pisaną w tym właśnie gatunku.

Chopin. Muzyka uczuć i uskrzydlonego fortepianu

Koncert fortepianowy f-moll op. 21 Fryderyka Chopina zrodził się jako pierwszy (w okresie między wczesną jesienią 1829 a wczesną wiosną 1830), ale opublikowany został jako drugi (pierwodruk paryski – 1836; z dedykacją dla Delfiny Potockiej), po Koncercie e-moll op. 11. Oba Koncerty pisane były w czasie rozkwitu pierwszej miłości kompozytora – do Konstancji Gładkowskiej. Koncert f-moll ma postać tradycyjnego tryptyku, ale odmienionego na sposób wczesnoromantyczny. Chopin przełamał tu zewnętrzną banalność stylu brillant, z wyrazu i poetyczności czyniąc najważniejsze wartości dzieła, a w końcu nikt tak jak on klawiszy nie dotykał.

Szymanowski. Tajemnica nocy tej  

„Symfonia trwa 20-22 m. i można by ją nazwać poematem symfon.[icznym].  – pisze o swojej III Symfonii Szymanowski. I dodaje: „(Ma ona również drugi tytuł Chant de la Nuit […]). Ale ponieważ żywię organiczny wstręt do «Poematów symfonicznych» (jako tytułu) – niech lepiej pozostanie symfonia (w kolejności trzecia) . [...] Tenorowe solo w symf.[onii]  ma duże znaczenie i trwa trochę mniej niż połowę czasu wykonania całej symfonii. Wydaje mi się, że jest to bardzo wdzięczny materiał dla śpiewaka; jest ono bardziej  melodyjne niż  deklamacyjne i wymaga dość dużego i wdzięcznego głosu o barwie lirycznej. Chór – z wyjątkiem partii początkowej, w której ma bardzo ważną rolę – raczej epizodyczny; styl raczej harmonicz.[ny] niż polifon.[iczny]; w kilku miejscach bez tekstu słownego.”  Spędzając czas w swej „kompozytorni” w Tymoszówce, kompozytor  pracował nad III Symfonią, ukończoną latem roku 1916. Przesłanie nocy tej, w której tajemnica się rozjaśnia, niósł z sobą tekst XIII-wiecznego poety perskiego Mewlany Dżalaluddina Rumiego w przekładzie z języka niemieckiego na język polski autorstwa Tadeusza Micińskiego. Pisano, że podstawowym tonem tej poezji jest panteistyczne rozkochanie się w świecie, mistyczna tęsknota do zlania się z nim w jedną całość; wskazywano też na obecne w niej prastare echa antycznego kultu Dionizosa. III Symfonię „Pieśni o nocy” nazwano poetyckim i nastrojowym obrazem o skali epickiej, zwracano uwagę na zmysłowość dźwięków, wyrafinowaną kolorystykę, orientalny przepych barw i szczególne uwrażliwienie kompozytora na linię-melodię.

W tak uroczystych momentach, jak dzisiejszy jubileuszowy koncert, przesłanie muzyki winno być jasne i czytelne. Przypieczętowuje je Jubilatio na chór mieszany a cappella Andrzeja Koszewskiego (ur. 1922), jednego z najwybitniejszych kompozytorów muzyki chóralnej. Utwór napisany na 75-lecie macierzystej uczelni autora – Akademii Muzycznej im. Jana Ignacego Paderewskiego w Poznaniu (1995) – ma wymowę jednoznaczną: bez muzyki nie ma życia. A to Filharmonia właśnie…  

Małgorzata Janicka-Słysz