RECITAL FORTEPIANOWY

Już w najbliższą sobotę, 22 listopada o godz. 18.00, na estradzie filharmonicznej prawdziwa gwiazda pianistyki, częsty bywalec największych sal koncertowych Wielkiej Brytanii – od Barbican, po Southbank Centre czy Wigmore Hall, ale także Pekinu, Tokio, Melbourne, czy Nowego Jorku  – NIKOLAI DEMIDENKO.

Demidenko gustuje zarówno w repertuarze fortepianowym swoich rodaków, szczególnie Czajkowskiego, Rachmaninowa i Prokofiewa, ale jest też znakomitym interpretatorem utworów Fryderyka Chopina (nagroda specjalna na 200-lecie urodzin Chopina przyznana przez jury MIDEM Classical Awards za album z Preludiami op. 28).

Podczas sobotniego występu w Filharmonii Krakowskiej Nikolai Demidenko wykona skupiony, rzec by można – jesienny repertuar, opierający się w głównej mierze na formie nokturnu. Z krakowskiej estrady zabrzmią bowiem nokturny zarówno wspomnianego już Fryderyka Chopina, jak i mniej znanych rosyjskich kompozytorów – Wasilija Kalinnikowa i Feliksa Blumenfelda. A ponadto Michaila Glinki La Separation oraz Ferenca Liszta Ballada nr 1 Des-dur S. 170 i na zakończenie recitalu – Sonata h-moll S. 178.

Kunszt pianistyczny Nikolaia Demidenki sprawia, że zapraszany jest do udziału w koncertach na estradach całego świata. Artysta jest częstym gościem sal koncertowych Londynu – ostatnio koncertował w Barbican Centre w ramach cyklu Great Performers, w Southbank Centre w ramach International Piano Series oraz w Wigmore Hall podczas London Pianoforte Series, gdzie zachwycająco wykonał recital Schubertowski, potwierdzony świetnymi recenzjami prasy międzynarodowej.
Pianista słynie z wzorcowych wykonań rosyjskiego repertuaru koncertowego (Prokofiew, Rachmaninow, Czajkowski). Często koncertuje z Orkiestrą Filharmonii Petersburskiej pod dyrekcją Yuri Temirkanova, współpracuje ponadto z artystami pochodzenia rosyjskiego, osiadłymi w Londynie i okolicach: wiolonczelistą Leonidem Gorokhovem, Hermitage String Trio oraz pianistą Dmitrijem Alexejevem, z którym tworzy duet fortepianowy.
Szeroki repertuar pianisty obejmuje dzieła Bacha, Clementiego, Liszta, Mendelssohna, Mozarta, Mussorgskiego, Rachmaninowa, Schuberta i Scarlattiego. Artysta podkreśla swą szczególną więź z muzyką Chopina i często podróżuje do Polski. W 2008 roku wystąpił w Warszawie na festiwalu Chopin i jego Europa. Brał także udział w festiwalach w Aldeburghu, Pekinie, Dubrowniku, Eilacie, Nowym Jorku, Oslo i Singapurze.
Bieżące plany koncertowe Nikolaia Demidenki obejmują koncerty z Adelaide Symphony, Orquestra Simfònica de Barcelona i Nacional de Catalunya, NCPA Orchestra Beijing, Melbourne Symphony, Orchestre National de France, Orchestra of the Age of Enlightenment, Philharmonia, Queensland Symphony, Singapore Symphony, Orquesta Nacional de España, St Petersburg Philharmonic, Sinfonieorchester St Gallen, Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej, Yomiuri Nippon Symphony oraz London Mozart Players.
Artysta ma w dorobku liczne nagrania dla wytwórni fonograficznych. Dla Hyperion Records nagrał solowe dzieła Bacha, Chopina, Clementiego, Liszta, Medtnera, Mussorgskiego, Prokofieva, Rachmaninova, Schuberta i Schumanna oraz koncerty Chopina, Medtnera (uhonorowane Gramophone Award), Scriabina, Czajkowskiego i Webera komplet koncertów Prokofiewa z London Philharmonic Orchestra pod batutą Alexandra Lazareva.
Dla wytwórni AGPL zarejestrował sonatę Hammerklavier Beethovena, wybór sonat Scarlattiego oraz – nagrodzony Preis der Deutschen Schallplattenkritik – krążek z utworami Chopina.
W 2008 roku wydany został (Onyx Classics) kolejny album Chopinowski, zawierający m.in. pierwsze nagranie 24 Preludiów Chopina w wykonaniu Nikolaia Demidenki. W roku 2010 płyta ta zdobyła Special MIDEM Chopin Award.

W poetyce nokturnu

Fortepianowe nokturny zyskały miano „pieśni nocy bez słów” czy „pięknego śpiewu instrumentu”. Odpowiadały, i to chyba najpełniej, romantycznej potrzebie tajemniczego, niedookreślonego nastroju – intymnego, rozmarzonego, lirycznego. Do poziomu najwyższego mistrzostwa doprowadził ten gatunek Fryderyk Chopin. Forma większości z nokturnów przez niego skomponowanych – wzorowana na operowej włoskiej arii da capo – ma postać trzyczęściową, repryzową. Pierwszy z opus 48 Nokturn c-moll (1841) nazwano „natchnioną pieśnią” i „poważnym hymnem”.  Drugi z opus 48 Nokturn fis-moll (1841) przynosi niekończącą się melodię – uskrzydlony fortepian snuje swój piękny śpiew na zasadzie continuum. W Nokturnie Es-dur op. 55 nr 2 (1843) dostrzeżono zapisaną w nutach improwizację. Szczególne miejsce zajęło Lento con gran espressione, miniatura wysłana siostrze Ludwice z Wiednia w roku 1830 – jeszcze przed otrzymaniem przez kompozytora wiadomości o wybuchu Powstania Listopadowego. Ten piękny ulotny liryk zajął w historii muzyki miejsce jako Nokturn cis-moll [op.posth.].

Muzyka Chopina stanowiła źródło inspiracji dla wielu kompozytorów – także tych z kręgu kultury Rosji. Popularyzacją muzyki Chopin w imperium rosyjskim zajmował się m.in. Michaił Glinka, prekursor narodowej szkoły rosyjskiej. Jego Nokturn f-moll (1839) ma znaczący tytuł La Separation (Rozłąka). Przynosi muzykę przenikniętą intonacją śpiewnej skargi, z uporczywie powtarzanym motywem, niczym kompozytorską sygnaturą. Autorem nokturnu osadzonego w Chopinowskiej stylistyce jest także Wasilij Kalinnikow, twórca związany z Krymem, „rasowy” symfonik. Jego Nokturn fis-moll (1892-1893) wpisuje się w romantyczny model (Andante cantabile) poruszającej pieśni nocy.  Gatunki wywiedzione z muzyki Chopina występują także w twórczości Feliksa Blumenfelda – kuzyna Stanisława Szymanowskiego, ojca Karola. Utwór Notturno-Fantasia E-dur op. 20, napisany w roku 1895, reprezentuje styl młodzieńczy kompozytora, naznaczony fascynacją muzyką autora mazurków i polonezów. Charakteryzuje się zaawansowaniem fortepianowej faktury i skontrastowaniem narracji.

Romantyczne kontrasty

Twórczość Liszta często konfrontowano z twórczością Chopina, uwypuklając ostre przeciwieństwa. Mówiono o Liszcie, że to demon klawiatury, o Chopinie, iż gra jak anioł i nikt tak jak on klawiszy nie dotyka. Kontrastów formułowano znacznie więcej. Ballada Des-dur nr 1 S. 170 komponowana była przez Franza Liszta w latach 1845-1848; początek jej powstania złączył się z rozstaniem z wielką miłością życia kompozytora – hrabiną Marią d'Agoult. W oryginalnym wydaniu kompozycja miała podtytuł Le chant du croisé (co można przetłumaczyć jako Śpiew krzyżowca), wskazując tym samym na krąg religijnych fascynacji twórcy. Podstawą tego fortepianowego poematu jest, podobnie jak w Sonacie h-moll, Beethovenowska dialektyka tematów.

Sonata fortepianowa h-moll S. 178 jest arcydziełem gatunku. Dedykowana została Robertowi Schumannowi w zamian za dedykację jego Fantazji C-dur op. 17. Pisana była w latach 1852-53, kiedy Liszt, będąc pod wpływem księżnej Karoliny z Iwanowskich zu Sayn-Wittgenstein, nie koncertował i poświęcił się całkowicie komponowaniu. W tym samym czasie Liszt ukończył Symfonię faustowską, dlatego wielu badaczy dostrzega i słyszy w Sonacie h-moll podobny program i podobną zawartość emocjonalną. Cztery części tradycyjnej sonaty złączył Liszt (wzorem swych poematów symfonicznych) w jedną spójną całość – zespalając formę sonatową z sonatowym cyklem. Kolejne ogniwa stają się następującymi po sobie odsłonami logicznie prowadzonej narracji muzycznej, narracji napiętej, mającej oczywiście momenty kondensacji myśli i odprężeń. Liszt w tworzeniu dźwiękami „opowieści” jest rasowym dramaturgiem.

Małgorzata Janicka-Słysz