KONCERT SYMFONICZNY

Tadeusz STRUGAŁA
Jeden z najwybitniejszych polskich dyrygentów. Pedagog, juror i organizator życia muzycznego.
Dyrektor Artystyczny Filharmonii Krakowskiej w latach 1981– 1986.

Uhonorowany w ostatnim czasie najwyższym wyróżnieniem Polskiego Radia, Diamentową Batutą, „za wybitne kreacje artystyczne, rozsławianie muzyki polskiej w kraju i za granicą oraz przybliżanie jej milionom słuchaczy Polskiego Radia, a także za zasługi dla polskiej i światowej kultury muzycznej oraz działalność dyrygencką o szczególnym znaczeniu dla polskiego życia muzycznego”, oraz – nadaną we wrześniu 2014 r. przez Ministra Spraw Zagranicznych – Odznaką Honorową "Bene Merito" za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej.

Ukończył studia na Wydziale Teorii, Kompozycji i Dyrygentury we wrocławskiej Akademii Muzycznej, a kontynuował je w Weimarze i Wenecji. W latach 1969–80 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Filharmonii Wrocławskiej, jednocześnie piastując funkcję szefa naczelnego i artystycznego WOSPRiTV w Katowicach (1975–76) oraz generalnego dyrektora muzycznego Prezydenckiej Orkiestry Symfonicznej w Ankarze i Istambule (1976–78). W latach 1979–90 był zastępcą dyrektora artystycznego i stałym dyrygentem Filharmonii Narodowej w Warszawie, prowadząc równolegle (w latach 1981–86) Orkiestrę Filharmonii Krakowskiej jako jej dyrektor artystyczny.
W grudniu 1990 objął stanowisko dyrektora artystycznego i I dyrygenta Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie, a w listopadzie 1991 wprowadził ten zespół pod nową nazwą Polskiej Orkiestry Radiowej do stałej siedziby w Studiu Koncertowym S-1.
W latach 1994–2001 pełnił funkcję stałego gościnnego dyrygenta Praskiej Orkiestry Symfonicznej FOK, a w okresie 1998–2006 był dyrygentem-rezydentem Festiwalu Chopinowskiego w Gaming, z austriacką Tonkünstler Orchester.

Lata 60. to początek międzynarodowej kariery i występów na estradach niemal całej Europy, a także Australii, USA i Azji, zarówno z czołowymi orkiestrami polskimi, jak też zagranicznymi. Wśród ponad 140 orkiestr z 23 krajów, jakimi artysta wielokrotnie dyrygował, można wymienić m.in. Bamberger Symphoniker, Berliner Staatskapelle, Brucknerorchester Linz, RIAS Berlin, Rundfunk Sinfonieorchester Berlin, Dresdner Philharmonie, Rundfunk Sinfonieorchester des MDR-Leipzig, Hallé Orchestra w Manchesterze, Orkiestrę Czeskiej Filharmonii, Praską Orkiestrę Symfoniczną FOK, Orkiestrę Radia Czeskiego Praha, NDR Radiophilharmonie, Orkiestrę Filharmonii St. Petersburg, Orkiestrę Filharmoniczną i Radiową w Helsinkach, Radiową Orkiestrę w Sztokholmie, Orkiestrę Symfoniczną Suedwestfunk Baden-Baden, orkiestry radiowe i filharmoniczne w Budapeszcie, Bukareszcie i Sofii, New World Symphony Orchestra, Norfolk Symphony Orchestra, Yomiuri Nippon w Tokio, Osaka Philharmonic i Seoul Philharmonic Orchestra, japońska YBC Radio Symphony Orchestra Yamagata, Israel Sinfonietta, orkiestry symfoniczne w Ankarze, Istambule i Izmirze, Tonkünstler Wien, City of London Sinfonia czy London Mozart Players. Z tym ostatnim zespołem współpracował przez ponad dwa sezony.

Promowanie rodzimej twórczości jest jednym ze stałych elementów artystycznej drogi Tadeusza Strugały, a jego determinacja, aby podczas licznych tournées z polskimi orkiestrami wykonywać obowiązkowo polską muzykę, jest powszechnie znana i honorowana kolejnymi dyplomami za propagowanie polskiej kultury za granicą.
Wiele lat swej dyrygenckiej kariery Artysta poświęcił współpracy z czołowymi symfonicznymi zespołami czeskimi, w tym Orkiestrze Radia Czeskiego, wprowadzając stale do ich repertuaru kolejne dzieła najwybitniejszych współczesnych polskich kompozytorów, najczęściej jako czeskie prawykonania.
Także w archiwach niemieckich orkiestr radiowych (Berlin, Lipsk) utrwalone zostały premierowe wykonania wybitnych dzieł polskiej muzyki współczesnej, m.in. symfonie Witolda Lutosławskiego, czy Polskie Requiem i Te Deum Krzysztofa Pendereckiego.

W 1986 Artysta został nagrodzony statuetką Orfeusza za najlepsze wykonanie utworu polskiego na Międzynarodowym Festiwalu „Warszawska Jesień” (Liturgia sacra Zygmunta Mycielskiego) oraz nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1991) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie wykonawstwa polskiej muzyki współczesnej.
Inne prestiżowe wyróżnienia to m.in. Grand Prix du Disque F. Liszt w Budapeszcie w roku 1987 za premierowe nagranie poloników lisztowskich (z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej),
nominacja do tytułu „Płyta roku” magazynu Gramophone za premierowe nagranie Requiem – Missa pro defunctis Romana Maciejewskiego (Polskie Nagrania, 1991), które jako reedycja w roku 2011 otrzymało nagrodę Fryderyk, Stern des Monats niemieckiego magazynu płytowego „Fono Forum” za nagrania utworów Xavera Scharwenki (Collins Classics).
Za wybitne osiągnięcia na polu dyrygenckim i propagowanie muzyki polskiej za granicą otrzymał nagrody i odznaczenia (złoty medal Gloria Artis, L’Ordre du „Merite Culturel”, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta).
W 1996 roku Tadeusz Strugała został laureatem zaszczytnej nagrody Kulturpreis Schlesien des Landes Niedersachsen, a w roku 1998 otrzymał tytuł doktora honoris causa macierzystej uczelni.

Poza działalnością koncertową, Tadeusz Strugała zajmuje się także pracą pedagogiczną. Przez ponad 20 lat był wykładowcą Akademii Muzycznej we Wrocławiu, prowadził klasy mistrzowskie w Hongkongu i Tokio. Od 2007 roku związany jest z krakowską Akademią Muzyczną, prowadząc wykłady na Wydziale Dyrygentury.
Uczestniczył w pracach jury międzynarodowych konkursów dyrygenckich i pianistycznych. W latach 2003 i 2007 był Przewodniczącym Jury Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego im. G. Fitelberga. W roku 2005 oraz 2009 zaproszony został do jury jednego z najważniejszych dzisiaj Międzynarodowych Konkursów Pianistycznych, Vana Cliburna w Texasie. Kilkakrotnie brał też udział w pracach jury Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego „Praska Wiosna”.

Nazwisko artysty związane jest również z czołowymi polskimi festiwalami, które za jego dyrekcji osiągnęły artystyczny i organizacyjny rozkwit i zyskały międzynarodową renomę: Festiwal Chopinowski w Dusznikach (1975–1985), Wratislavia Cantans (1968–1997),oraz Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej we Wrocławiu.

Artysta zwrócił również swoje zainteresowanie ku teatrowi operowemu. Z okazji 160-lecia powstania wrocławskiej opery przygotował premierowe spektakle Wolnego Strzelca Carla Marii Webera, a w roku 2002 otworzył poznański Festiwal Hoffmanowski premierą Fidelia Ludwiga van Beethovena. W czerwcu 2003 w Operze Narodowej przygotował premierowe spektakle baletowe w choreografii Borisa Ejfmana, Czajkowski, które zyskały świetne opinie krytyki i – ciesząc się wielkim powodzeniem publiczności – weszły do repertuaru sezonu 2003/2004 Teatru Wielkiego-Opery Narodowej. Krótko po tym, wraz z St. Petersburskim Teatrem Tańca Borisa Ejfmana i orkiestrą Opery w Grazu, przygotował austriacką premierę tego tytułu.
Tadeusz Strugała zaproszony został także do współpracy z Warszawską Operą Kameralną, gdzie przygotował kilka premier, m.in. z okazji 50-lecia istnienia tej placówki.

Artysta wystąpił w roli dyrygenta w końcowym epizodzie Pianisty Romana Polańskiego, a także nagrał dla tego filmu wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej ścieżkę dźwiękową z muzyką Wojciecha Kilara.

Prywatnie – miłośnik malarstwa i rysunku, kolekcjoner historycznych batut dyrygenckich. Posiada w swoich zbiorach ponad 100 egzemplarzy, które często wystawiane są publicznie w Polsce i zagranicą.
Poza swoim głównym zajęciem, Tadeusz Strugała poświęca się także pracy społecznej oraz jest autorem szeregu pomysłów i inicjatyw związanych z polskim życiem muzycznym. Działał lub nadal działa w rozmaitych organizacjach, stowarzyszeniach i fundacjach.

W sezonie 2014/2015 Artysta obchodzi jubileusz 60-lecia pracy artystycznej i 80. urodzin.

Cztery symfonie Brahmsa – obraz człowieka    

Johannes Brahms mawiał o sobie znacząco, że urodził się za późno, dając tym samym wyraz mocnego przywiązania do ideałów z przeszłości i wartości utrwalonych w tradycji. I podobnie jak jego wielcy poprzednicy – Haydn, Mozart i Beethoven – budował w symfoniach świat człowieka. Hans von Bülow, niemiecki dyrygent i pisarz muzyczny, propagator Brahmsowskich dzieł, głosił – jakże trafną – formułę „trzech B”: Bach – Beethoven – Brahms. Brahmsowi obce były dążenia współczesnych mu twórców ku muzyce programowej i korespondencji sztuk, bliski zaś sposób patrzenia na muzykę jako na doskonałą formę poruszaną poprzez dźwięk. Jego symfonie stały się symbolem muzyki absolutnej, czystej, nie potrzebującej tytułów czy komentarzy-programów. Wszystkie zbudowane zostały na mocnym fundamencie architektury czteroczęściowego cyklu.

Pierwsza symfonia. Człowiek kultury

I Symfonię c-moll op. 68, po tym jak bez trudu wysłyszano w jej finale znajome Beethovenowskie motywy i intonacje (zwłaszcza te z Ody do radości), określono symbolicznym mianem „dziesiątej symfonii Beethovena” czy „Appassionaty”.

Druga symfonia. Człowiek natury  

II Symfonia D-dur op. 73 zyskała nazwę „pastoralnej” czy też  „symfonii natury”, inspirowana jej odgłosami. Brahms potwierdził tym dziełem, iż romantycy poszukiwali utraconej harmonii w przestrzeni przyrody i w żywiole naturalnego piękna.

Trzecia symfonia. Człowiek bohaterski

III Symfonię F-dur op. 90 określono symbolicznie „Eroiką Brahmsa”. Charakterystyczne dlań są, utrwalone przez Brahmsa, autorskie strategie, jak kondensacja myśli muzycznych, wyostrzenie rysunku melodii oraz rozwinięcie harmoniki w kierunku wprowadzenia w kulminacjach ostrzejszych dysonansów.

Czwarta symfonia. Człowiek liryczny i uczony

IV Symfonia e-moll op. 98 opatrzono mianem „elegijnej”. Wartość wyjątkową ma jej finał, Allegro energico e passionato, będący sumą wiedzy i doświadczeń kompozytorskich: ma bowiem konstrukcję uczonej passacaglii (30 wariacji z kodą, wchłaniającą kolejne dwie wariacje).

Rozmaicie interpretowano finał tej symfonii. Słyszano w nim pochylenie głowy przed tym co nieśmiertelne (H. Kretzschmar), czy pisano o surowym pięknie (E. Hanslick). Jak celnie zauważył A. Einstein: IV Symfonia „wiedzie nas od nastroju ballady do akcentów fatalistycznej rezygnacji, do średniowiecznego Tańca śmierci w formie chaconny“.

Małgorzata Janicka-Słysz