telefon:
506 625 430
czynna
7.01 – 10–14, 15–19, 8.01 - 11:30–15:30, 17–18, 9.01 - 9:30–13:30, 17–18
tel/fax:
od poniedziałku do piątku w godzinach 9 - 16, tel. 504 856 500, 12 619 87 22
e-mail:
WIECZÓR WAWELSKI
powiększ
wykonawcy:
Zespół wokalny HEINAVANKER (Estonia)
repertuar:
Johannes Ockeghem, estońskie hymny ludowe
Heinavanker - estoński zespół wokalny z Tallinna, specjalizujący się w wykonaniach sakralnej muzyki dawnej. Od 1996 roku funkcję dyrektora artystycznego pełni Margo Kölar z Estońskiej Akademii Muzycznej.
Nazwa zespołu zainspirowana została słynnym tryptykiem Hieronima Boscha (1453-1516). To wyjątkowe dzieło sztuki przedstawia wielki wóz siana pędzący przez świat dręczony agonią i podążający ku zagładzie. By uleczyć ziemskie cierpienie, anioły ze szczytu wozu posyłają jednak w świat piękną muzykę.
Zespół ma w dotychczasowym artystycznym dorobku występy na wielu festiwalach muzycznych oraz liczne tournee koncertowe i występy przede wszystkim w krajach skandynawskich, Niemczech, Estonii i Danii. W roku 2006 artyści wystąpili ponadto na festiwalach w Belgii i we Francji, odbyli także podróż koncertową do USA.
* * *
W całej historii rozwoju kulturalnego zderzały się zawsze ze sobą dwa kierunki myślowe – pierwszy zdecydowanie broniący tradycji, drugi dążący do innowacji. Jest to wyjątkowo aktualne w odniesieniu do muzyki sakralnej, ponieważ niezmiennie toczą się dyskusje na temat tego, jaka powinna i jaka mogłaby ona być. Rudolf Tobias, czołowa postać estońskiej muzyki klasycznej, zaproponował w swoich pismach następującą syntezę: należy poszukiwać ukrytych znaczeń muzyki tradycyjnej następnie zaś zwrócić uwagę na istotę i najbardziej fundamentalne cechy naszej epoki, by ostatecznie zrodziła się muzyka sakralna zaspokajająca nasze prawdziwe pragnienia.
Ale jaką wspólną płaszczyznę uda nam się odnaleźć, jeśli weźmiemy pod uwagę kontekst różnych epok, szerokości geograficznych i sytuacji społecznych? Jaki związek istnieje pomiędzy poważnymi kontrapunktycznymi arcydziełami renesansu, odzwierciedlającymi dworski, religijny i naukowy charakter tej epoki, refleksyjną monofoniczną muzyką średniowiecza, a wyjątkowymi sakralnymi utworami chóralnymi niewielkiej estońskiej populacji, pozostającymi pod silnym wpływem muzyki ludowej z całą jej witalnością, odzwierciedlającymi wcześniejsze przebudzenie religijne tej społeczności?
Estońskie religijne pieśni ludowe lub popularne chorały powstały w wyniku religijnej odnowy społeczności wiejskiej. Większość z tekstów została zaczerpnięta z luterańskiego zbioru hymnów. Melodie zostały jednak rozbudowane w taki sposób, że są prawie nie do poznania, zwłaszcza że często bywają bardzo pomysłowo ozdobione. Pieśni te, częściowo improwizowane, są wykonywane przez cały zespół.
Kamieniem węgielnym inspirującej i trudnej do zdefiniowania muzyki Johannesa Ockeghema (ok. 1417-1497) jest niezwykła równowaga pomiędzy ukrytymi matematycznymi konstrukcjami, a pozornie spontanicznymi liniami melodycznymi, które w istocie opierają się na tych konstrukcjach, ale wymykają się ich ramom. Ockeghem jest kompozytorem, którego twórczość stanowi ukoronowanie muzycznych idei epoki i tym samym tworzy przeciwwagę dla niej w kolejnym pokoleniu, które będzie już preferowało ścieżki bardziej klarowne. Od współczesnych śpiewaków utwory Ockeghema wymagają tak wiele, że ich wykonywanie uważane jest za próbę odwagi. „Sam maestro ostatecznie pracował z tymi samymi śpiewakami przez czterdzieści lat” – wzdychają eksperci, odkładając nuty z powrotem do szuflady.
Pod koniec koncertu usłyszymy jeden z najstarszych i najbardziej charakterystycznych przykładów kultury estońskiej: przedchrześcijańską runiczną pieśń Loomiselaul (Stworzenie) z Kadriny. Jest to pieśń o ptaku, który wije gniazdo w zagrodzie, składa jaja, wysiaduje je i wydaje na świat potomstwo. Jedno z piskląt staje się słońcem, drugie księżycem, trzecie gwiazdą, a czwarte tęczą. Ten tradycyjny utwór wokalny prawdopodobnie pochodzi sprzed wielu tysięcy lat. Rozpoznajmy w nim podstawowe cechy pieśni runicznej np. otwierający rym, ośmiostopowe poetyckie metrum trocheiczne czy dialog między przodownikiem i chórem.
Margo Kõlar
Wersja do druku
© Filharmonia Krakowska 2010