KONCERT SYMFONICZNY

W 2017 roku przypada 100. rocznica urodzin Edwarda Eberharda Czernego, twórcy polskiej powojennej muzyki rozrywkowej. Z okazji tego jubileuszu koncerty muzyki Edwarda Czernego rozbrzmiewają w filharmoniach, akademiach muzycznych, studiach radiowych i innych instytucjach kultury. Przygotowano muzyczne spektakle teatralne, wystawy, prelekcje, audycje radiowe i telewizyjne związane z osobą Edwarda Czernego oraz cykl spotkań wspomnieniowych z rodziną artysty w ramach Towarzystwa Miłośników Muzyki Edwarda Czernego.

Edward Czerny jest prekursorem polskiej, jazzowej muzyki orkiestrowej 2 połowy zeszłego stulecia, nosi zaszczytne miano „Króla parafraz” i „Ojca ery polskiego swingu”. Należy do elitarnego grona polskich kompozytorów XX wieku, który stworzył własny styl kompozytorski oraz język muzyczny rozpoznawalny formalnie i brzmieniowo. Dysponując mistrzowskim warsztatem aranżerskim, pisał muzykę w różnych stylach na orkiestrowe składy symfoniczne, dęte, big band oraz zespoły łączone: orkiestrę symfoniczną  i big band, orkiestrę dętą z kwintetem, orkiestrę kameralną z big bandem i in. Tworzył muzykę klasyczną, rozrywkową i jazzową. Największy rozgłos przyniosły artyście nagrania archiwalne, płytowe i koncerty ze swoim renomowanym big bandem znanym pod nazwą Orkiestra Taneczna Polskiego Radia pod dyrekcją Edwarda Czernego z powszechną identyfikacją wizualną i ruchem scenicznym. Orkiestra Czernego była najpopularniejszym powojennym big bandem za żelazną kurtyną na europejskim poziomie wykonawczym. Zaaranżował i nagrał z nim dziesiątki standardów jazzowych i setki swingowych szlagierów  z lat 50. i 60. zeszłego stulecia, wypromowanych we własnych kultowych audycjach radiowych rozgłośni warszawskiej, przy których tańczyła cała Polska.

Od ponad siedmiu dekad autorskie propozycje koncertowe muzyki Edwarda Czernego mają  ustaloną renomę wśród melomanów, którzy spodziewają się usłyszeć przepiękne melodie w perfekcyjnym opracowaniu, z brawurowymi partiami wykonywanymi przez znakomitych solistów pod batutą najwybitniejszych dyrygentów. Dobór tytułów takiego repertuaru, a także formułę stylistyczną własnych kompozycji i opracowań twórczych kształtował w okresie powojennym Edward Eberhard Czerny, wpływając w ten sposób na rozwój i kierunek przemian muzyki rozrywkowej w Polsce.

Od kilkunastu lat, rodzinna Fundacja im. Edwarda Eberharda Czernego, która posiada wszelkie prawa wynikające z własności intelektualnej pozostawionej przez swego patrona, przygotowuje programy koncertów, projekty i scenariusze przedstawień muzycznych, na bazie partytur i nagrań artysty. W tym czasie odbyło się ponad sto dwadzieścia koncertów monograficznych  z cyklu W hołdzie Edwardowi Czernemu w Polsce i na świecie.

W bogatym i wszechstronnym dorobku artysty znajduje się ponad dwieście parafraz na różne obsady orkiestrowe, które znalazły stałe miejsce w europejskiej symfonicznej muzyce rozrywkowej. Pisał je z potrzeby serca i z braku lżejszego repertuaru symfonicznego w rodzimej muzyce powojennej. Edward Eberhard Czerny potrafił w tej formie twórczości połączyć nadzwyczajną sztukę orkiestracji z finezją przebiegu emocjonalnego jak nikt inny w Polsce.

W parafrazach znajdujemy motywy kompozytorów muzyki klasycznej, tematy z oper, operetek, musicali, pieśni ludowe oraz piosenki. Melodie znanych utworów często służyły Czernemu do ukazywania osobistych nastrojów i wizji muzycznych. Napisał tylko jedną parafrazę na temat zaczerpnięty z własnej kompozycji.

Orkiestry symfonicze i big bandy chętnie sięgają po rozrywkowe kompozycje filharmoniczne i na różne składy rozrywkowe Edwarda Eberharda Czernego. Wiele z nich podejmuje próby naśladowania jego stylistyki muzycznej i sztuki dyrygenckiej. Soliści proponują autorskie kreacje lub stylizacje utworów symfonicznych i standardów jazzowych kompozytora.  

W jubileuszowej gali koncertowej znalazły się kompozycje i opracowania twórcze Edwarda Czernego z lat 1934 – 1978, pisane dla orkiestr operowych, filharmonicznych i radiowych. Każdy z tych utworów nawiązuje do istotnych wydarzeń w biografii artysty, posiada swoją kilkudziesięcioletnią kartotekę wykonań wzbogacanych interpretacyjnie przez kolejne generacje artystów.

Koncert jubileuszowy w Filharmonii Krakowskiej ma rangę wydarzenia muzycznego, ze względu na osobę jubilata oraz jego krakowskie kompozycje i parafrazy z lat 1947 – 61 pisane dla serdecznego przyjaciela Jerzego Gerta, twórcy Krakowskiej Orkiestry Polskiego Radia, w której etatowo swingowała na skrzypcach Barbara Charlotte, żona Czernego. W czasach, gdy Jerzy Gert był dyrektorem artystycznym Filharmonii Krakowskiej, przywoził z Warszawy repertuar opracowany przez Edwarda Czernego do filharmonicznych koncertów muzyki rozrywkowej, m.in. Kantylenę na temat Melodii in F oraz Parafrazę na własny temat, które znalazły się w programie wieczoru. Orkiestrę Filharmonii Krakowskiej poprowadzi maestro Wojciech Rodek, wybitny interpretator muzyki Edwarda Czernego.

W koncercie usłyszymy także utwory pisane dla Orkiestr Symfonicznych Polskiego Radia w Warszawie i Łodzi oraz orkiestr radiowych w Berlinie i Hanowerze – fokstrot Wesoła wiadomość, parafrazy Kálmán I i II, Indian Love Call, Na perskim rynku, My fair Lady oraz Glenn Miller Potpourri.

Wspaniały polski pianista jazzowy Adam Makowicz przyjął zaproszenie do udziału w koncertach z okazji 100. rocznicy urodzin Edwarda Czernego. W Filharmonii Krakowskiej zabrzmią cztery improwizacje na tematy kompozycji jubilata. Artysta wybrał dwie przedwojenne miniatury Walzer Idyll i Walzer Episode z 1934 roku, Englischer Walzer z 1945 roku i standard jazzowy Brazylio! Brazylio! z lat pięćdziesiątych. Anna Serafińska, wyśpiewa legendarne opracowania Czernego - Wariacje na temat Mein Hut, der hat drei Ecken z potrójnym staccato w trzeciej wariacji, Lot trzmiela z wykorzystaniem scatu oraz innych technik wokalnych, z chromatycznym crescendem w górę, młodzieńczą miniaturę z kunsztownymi glissandami Walzer Idyll z repertuaru Urszuli Dudziak, a także swingową wokalizę symfoniczną Secret love. Laureata organizowanch przez Fundację im. Edwarda Eberharda Czernego corocznych przesłuchań, skrzypka Dawida Czernika, usłyszymy w zuchwałym i przewrotnym czardaszu Zigeuner Werbung przy improwizowanym akompaniamencie akordeonowym Mateusza Dudka.
Emanuela Czerny

Edward CZERNY - kompozytor, dyrygent, aranżer multiinstrumentalista, reżyser dźwięku, Eberhard Antonius Czerny, pseud. Edward Czerny, Edward Eberhard Czerny, La Strado, urodził się 11 czerwca 1917 roku w Hindenburg (Zabrze), zmarł 16 lutego 2003 roku w Salzgitter (Dolna Saksonia). Przed wybuchem II wojny światowej studiował kompozycję i teorię muzyki u Kurta von Wolfurta oraz dyrygenturę u Arthura Rothera w Konservatorium der Reichshauptstadt w Berlinie.

Współzałożyciel i członek Zabrzańskiej Orkiestry Filharmonicznej oraz Oddziału Związku Zawodowego Muzyków w Zabrzu, do 1947 roku działał też jako dyrygent orkiestry firmowanej własnym nazwiskiem, dla której pisał repertuar rozrywkowy, taneczny i swingowy z jazzowymi improwizacjami, wykonywany na koncertach i w rewiowych widowiskach na terenach południowej Polski. Do 1981 roku zajmował się komponowaniem i aranżacjami dla orkiestr symfonicznych i rozrywkowych Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie, Krakowie, Katowicach i Łodzi oraz dla orkiestr dętych i big bandów. Był kierownikiem muzycznym Teatru Dramatycznego w Jeleniej Górze, big bandu Jana Walaska, koordynatorem artystycznym Orkiestr Symfonicznych i Orkiestr Dętych Związku Zawodowego Kolejarzy, Orkiestry Reprezentacyjnej Wojska Polskiego i innymi czołowymi orkiestr dętych w kraju i zagranicą.
Od 1959 do 1974 roku pełnił funkcję pierwszego dyrygenta i dyrektora artystycznego popularnego big bandu, działającego pod nazwą Orkiestra Taneczna Polskiego Radia, z którym nagrał około dwóch tysięcy utworów, koncertował w całej Polsce i krajach ościennych (ówczesne NRD, ZSRR, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry). Od 1959 roku związany  z Programem I i II Polskiego Radia, w których prowadził stałe audycje popularyzujące wiele nagranych pod własną dyrekcją przebojów drugiej połowy lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.
Od 1975 roku poświęcił się twórczości kompozytorskiej, dyrygował gościnnie koncertami w Polsce i Niemczech. W 1979 roku Komitet Papieski zamówił u Edwarda Czernego monumentalne opracowanie pieśni Boże, coś Polskę z okazji pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do ojczyzny.

Od 1981 roku przebywał za granicą. Pisał dla NDR Sinfonieorchester i NDR Pops Orchestra oraz Rundfunk-Tanzorchester Berlin, a także dla innych niemieckich orkiestr symfonicznych, dętych i rozrywkowych.

Edward Czerny otrzymał wiele nagród i wyróżnień m.in. na Festiwalu Jazzowym w Nowym Jorku za kompozycję Diabelski młyn (1959), w międzynarodowym konkursie na utwór rozrywkowy w Monachium za Wesołą wiadomość (1964), w międzynarodowych konkursach na utwór na orkiestrę dętą w Londynie i w Wiedniu, oraz „Złotą płytę” Polskich Nagrań za całokształt twórczości (1977). W 1876 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla kultury polskiej.

Był jednym z twórców Festiwali w Sopocie, Opolu i Kołobrzegu, a także ich wieloletnim opiekunem artystycznym, dyrygentem i aranżerem. Pisał oraz nagrywał muzykę teatralną i filmową. W Archiwach Polskiego Radia w Warszawie, Łodzi, Katowicach i Krakowie pozostawił przeszło 3000 nagrań orkiestr radiowych pod dyrekcją własną oraz H. Debicha, R. Dudka, J. Gerta, J. Haralda, St. Hasa, S. Rachonia, A. Rezlera, S. Strahla, B. Szuli, i in., zawierających kompozycje autorskie oraz, opracowania utworów muzyki klasycznej, rozrywkowej i jazzowej. Tworzył repertuar dla najwybitniejszych solistów opery i operetki, w tym Teresy Żylis-Gary, Bernarda Ładysza i in. Nagrał setki przebojów z gwiazdami polskiej piosenki, takimi jak Urszula Dudziak, Anna German czy Hanka Bielicka, oraz z instrumentalistami jazzowymi, m.in. H. Miśkiewiczem, J. Matuszkiewiczem, J. Muniakiem, W. Nahornym i Z. Namysłowskim. Nagrał ponad 300 płyt dla Polskich Nagrań, Muzy i innych wydawnictw płytowych oraz dla Polonii w Stanach Zjednoczonych.
W 2004 roku powstała Fundacja im. Edwarda Eberharda Czernego, która zajmuje się wydawaniem dzieł swego patrona, organizacją koncertów monograficznych, archiwizacją oraz rozpowszechnianiem i popularyzacją dorobku twórczego artysty. Od 2005 roku organizowany jest Zabrzański Festiwal Orkiestr im. Edwarda Eberharda Czernego, zaś od 2004 roku Fundacja organizuje koncerty z cyklu W hołdzie Edwardowi Czernemu, nawiązujące do tradycji koncertów sylwestrowo-noworocznych z drugiej połowy lat pięćdziesiątych, zapoczątkowanej przez Edwarda Czernego w Filharmonii Narodowej, dzięki której polska symfoniczna muzyka rozrywkowa na stałe zagościła w salach filharmonicznych. Charakterystyczną cechą twórczości Edwarda Czernego jest łączenie orkiestry symfonicznej i big bandu, co służy realizacji właściwego dla swingu przebiegu metro-rytmicznego. Stworzone przez kompozytora rozpoznawalne brzmienie zespołu i indywidualny styl aranżacji na skład symfoniczny, dęty, big band, a także ich różnorakie połączenia, wpłynęły na rozwój polskiej muzyki rozrywkowej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych oraz na kierunek jej dalszych przemian.