KONCERT UNIWERSYTECKI

Muzyczne rozterki św. Augustyna, czyli o różnych rodzajach umiaru

Przywołane w tytule niniejszych dociekań muzyczne rozterki św. Augustyna tylko umownie – po części i pośrednio – są muzyczne. Nie chodzi tu bowiem o to, jakie ten wczesnośredniowieczny myśliciel miał wątpliwości i jakie przeżywał wahania co do wartości poszczególnych gatunków, stylów i tonacji muzycznych, albo co do struktury, znaczenia i jakości poszczególnych kompozycji, czy wreszcie co własnych muzycznych gustów i preferencji. Za właściwy przedmiot augustyńskiej rozterki uznaje się tu bowiem podstawowy, egzystencjalnie zobowiązujący i mający dalekosiężne – eschatologiczne – konsekwencje wybór między kontemplacją i umiłowaniem tego, co rozpoznane jako niezmienne i wieczne, a zainteresowaniem tym, co zmienne i przemijające, co bywa również źródłem przyjemności i satysfakcji oraz przedmiotem serdecznych przywiązań. To zainteresowanie i upodobanie – choć ludzkie, arcyludzkie -  jest traktowane przez św. Augustyna jako wybór zastępczy, co najmniej ryzykowny, naznaczony jakąś dwuznacznością czy wręcz moralną winą. W każdym razie w rozległym obszarze możliwych przedmiotów takiego wyboru zawsze jest możliwe, a nawet – zdaniem tego świętego i doktora Kościoła - niemal nieuchronne jakieś „nazbyt”, „zbyt wiele”, „więcej niż trzeba”, krótko mówiąc – przekroczenie właściwej miary. W X księdze swoich Wyznań św. Augustyn wymienia cały katalog takich spraw, w których – jak sobie wyrzuca – mógł przekroczyć wspomnianą miarę, znajdując w nich nadmierne być może upodobanie, przywiązując się do nich więcej niż trzeba. Wśród nich - obok bardziej pospolitych upodobań -  jest także zamiłowanie do muzyki i śpiewu (nawet jeśli jest to śpiew liturgiczny): muzykę gdzie indziej traktuje św. Augustyn  jako naukę i matematyczną zgoła wiedzę przełożoną na materię dźwięków, w tym jednak przypadku widzi w niej przede wszystkim źródło słuchowych przyjemności  i wzruszeń serca, a tym samym kuszenie do  pewnego nadmiaru. Podobnie rzecz się ma z ciekawością poznawczą, która również może być – w opinii Augustyna -  próżna, niestosowna, nadmierna. Czy jednak w tych akurat dziedzinach umiar jest potrzebny i w ogóle możliwy? Czy takie wymaganie samo nie jest świadectwem braku umiaru? Tej właśnie kwestii – umiarowi i domniemanemu nadmiarowi w zakresie sztuki i jej recepcji oraz w zakresie poszukiwania wiedzy i poznania – poświęcone są niniejsze rozważania.      
 

DR HAB. JAN KIEŁBASA, pracownik naukowy i wykładowca od ponad 30 lat związany z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Za swojego mistrza myślenia uważa profesora Władysława Stróżewskiego, choć ma świadomość, że lista mistrzów i kolegów, wobec których ma dług wdzięczności, musiałaby być  bardzo obszerna. W swoim macierzystym Instytucie prowadzi badania, wykłady i seminaria głównie z zakresu klasycznej metafizyki i myśli średniowiecznej, zwłaszcza patrystycznej i scholastycznej antropologii i etyki, choć nie porzuca także swoich wcześniejszych zainteresowań filozofią francuską. Od kilkunastu lat gościnnie wykłada historię filozofii starożytnej i średniowiecznej w Instytucie Muzykologii UJ. Związany również z Kolegium Filozoficzno-Teologicznym O. Dominikanów, gdzie prowadził lub prowadzi zajęcia z metafizyki, antropologii i filozofii średniowiecznej. Od roku 2015 kieruje programem badawczym „Historia rozwoju pojęcia wola od V do XIII wieku”, realizowanym w wyniku konkursu ogłoszonego przez Narodowe Centrum Nauki (OPUS 7).  Publikował w Wydawnictwie UJ, w wydawnictwie i  miesięczniku „Znak”, w „Kwartalniku Filozoficznym”, w  „Przeglądzie Tomistycznym” i w „Philosophia. Philosophical Quarterly of Israel”. Tłumaczył teksty filozoficzne i redagował tłumaczenia z języka łacińskiego, francuskiego i angielskiego (od św. Tomasza z Akwinu do Sartre’a i Ricoeura). Miłośnik klasycznej i średniowiecznej łaciny, umiaru w etyce i polityce, niemodnej literatury (powieści historyczne Teodora Parnickiego, powieści i eseje Marguerite Yourcenar). Bezinteresowny frankofil.  

Anna Maria STAŚKIEWICZ - jest laureatką III nagrody na XIII Międzynarodowym Konkursie im. H. Wieniawskiego w Poznaniu, I nagrody i nagrody specjalnej na V Międzynarodowym Konkursie im. K. Szymanowskiego w Łodzi, zwyciężczynią Ogólnopolskich Przesłuchań Skrzypków w Elblągu, XVI Ogólnopolskiego Konkursu Bachowskiego w Zielonej Górze, zdobywczynią nagrody specjalnej za najlepsze wykonanie koncertu Mozarta na XXII Międzynarodowym Konkursie Valsesia Musica we Włoszech. Artystka koncertowała w: Albanii, Austrii, Brazylii, Bułgarii, Chinach, Estonii, Gruzji, Japonii, Niemczech, Rosji, Rumunii, Słowacji, Szkocji, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, USA, we Włoszech, na Ukrainie, Litwie i Łotwie, a także w wielu miastach Polski. Współpracowała z większością krajowych zespołów filharmonicznych, a ponadto: z Narodową Orkiestrą Polskiego Radia w Katowicach, Orkiestrą Kameralną Polskiego Radia Amadeus, Polską Orkiestrą Radiową, Orkiestrą Kameralną Miasta Tychy Aukso, Orkiestrą Kameralną Leopoldinum, Orkiestrą Kameralną Wratislavia, Sinfoniettą Cracovią, Sinfonią Iuventus, Sinfonią Varsovią. Wśród zagranicznych zespołów, z którymi koncertowała, znajdują się orkiestry kameralne: z Kaliningradu, Zurychu oraz symfoniczne: z Ankary, Getyngi, Tirany i Sao Paulo. Współpracowała z takimi dyrygentami, jak: M. Błaszczyk, Ł. Borowicz, M. Caldi, A. Duczmal, J.M. Florêncio, R. Kabara, V. Kiradjiev, J. Maksymiuk, W. Michniewski, M. Moś, M. Pijarowski, M. Vengerov, A. Wit. Jako kameralistka występowała, m.in.: z J. Gallardo, W. Malickim, M. Nisinmanem, O. Pasiecznik, E. Pobłocką. Jako solistka koncertowała na estradach wielu renomowanych sal, m.in.: Municipal Theatre w Sao Paulo, Kaisersaal we Frankfurcie nad Menem, Raitt Recital Hall w Malibu (USA), Hatch Recital Hall w Rochester (USA), Grossmünster w Zurichu, Kioi Hall w Tokio, Filharmonii Narodowej w Warszawie, Studio S1 PR im. W. Lutosławskiego w Warszawie, Zamku Królewskim w Warszawie. Artystka jest sześciokrotną stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fundacji Yamaha Europa oraz laureatką programu stypendialnego Młoda Polska. Od lutego 2015 roku pracuje w orkiestrze Sinfonia Varsovia na stanowisku p.o. koncertmistrza.

Maria SŁAWEK  - ukończyła z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Krakowie w 2011 roku w klasie skrzypiec prof. W. Kwaśnego. Swoje umiejętności doskonaliła m.in.: pod kierunkiem D. Schwarzberg (studia podyplomowe), M. Vengerova, I. Gitlisa, K. Blachera i W. Wiłkomirskiej. Była stypendystką i laureatką wielu nagród, m.in.:  Fundacji Sapere Auso, Fundacji Grazella, Solti Foudation, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stypendium Twórczego Miasta Krakowa. Od 2007 roku artystka tworzy duet z pianistą Piotrem Różańskim. Muzycy kształcili się w zakresie kameralistyki w klasie prof. J. Romańskiej-Werner w Akademii Muzycznej w Krakowie. Podczas kursów mistrzowskich uczyli się także u takich artystów jak: P. Badura-Skoda, D. Stabrawa, M. Moś czy D. Schwarzberg. Gościli na wielu festiwalach, m.in.: Mozartiana w Gdańsku, Wawel o zmierzchu, Muzyka w Starym Krakowie oraz Emanacje w Krakowie i Suchej Beskidzkiej. Na zaproszenie Fundacji Kościuszkowskiej wystąpili w 2012 roku z recitalem w Nowym Jorku. Wydana w tym samym roku debiutancka płyta duetu z sonatami Schumanna i Prokofiewa (Grupa Twórcza Castello) zebrała bardzo pozytywne recenzje i była prezentowana na antenie Programu 2. Polskiego Radia. W 2013 roku, wraz Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją M. Mosia, muzycy wzięli udział w prawykonaniu utworu Anny Zawadzkiej-Gołosz Spettro, którego rejestracja fonograficzna znalazła się na płycie poświęconej twórczości kompozytorki (Polskie Radio). W tym samym roku wystąpili w Atmie – muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem – na koncercie z okazji rocznicy 131. urodzin kompozytora. W 2015 roku ukazała się kolejna płyta Marii Sławek i Piotra Różańskiego, na której wykonawcy zarejestrowali sonaty na skrzypce i fortepian Mieczysława Weinberga (CD Accord). Płytę objął patronatem m.in. Program 2. Polskiego Radia. Jako solistka i kameralistka Maria Sławek występowała w wielu miastach Polski, a także w Niemczech, Izraelu, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Brazylii, Włoszech, na Ukrainie i w USA. Stale współpracuje z takimi artystami jak A.M. Staśkiewicz, K. Budnik-Gałązka, A. Rozmysłowicz, M. Zdunik, R. Kwiatkowski, A. Bauer, E. Pobłocka czy K. Popowa-Zydroń. W 2015 roku, po obronie pracy doktorskiej na temat utworów na skrzypce i fortepian Mieczysława Weinberga, Maria Sławek otrzymała tytuł doktora sztuki. Obecnie pracuje jako asystent w Katedrze Skrzypiec i Altówki Akademii Muzycznej w Krakowie. W styczniu 2016 roku artystka wystąpiła w Filharmonii Krakowskiej, wykonując w duecie z Janem Snakowskim Symfonię koncertującą Es-dur W.A. Mozarta.

Katarzyna BUDNIK-GAŁĄZKA - absolwentka Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie w klasie skrzypiec prof. M. Ławrynowicza, A. Gębskiego i J. Wawrowskiego oraz w klasie altówki prof. P. Reicherta. Artystka jest laureatką wielu krajowych i zagranicznych konkursów, m.in.: 47. Międzynarodowego Konkursu im. L. van Beethovena w Hradec (I nagroda), 15. Międzynarodowego Konkursu im. J. Brahmsa w Pörtschach (I nagroda), Międzynarodowego Konkursu im. M. Rostala w Berlinie (II nagroda), IV Międzynarodowego Konkursu im. M. Spisaka w Dąbrowie Górniczej (II nagroda oraz Nagroda Specjalna), prestiżowego konkursu Internationaler Musikwettbewerb ARD w Monachium (III nagroda). Jako solistka koncertowała z takimi orkiestrami, jak: Sinfonia Varsovia,  Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, Münchener Kammerorchester, Potsdamer Kammerakademie, Orkiestra Symfoniczna Opery i Filharmonii Podlaskiej, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Świętokrzyskiej. W 2010 roku brała udział w projekcie Chamber Music Connects the World organizowanym przez Kronberg Academy, gdzie koncertowała z tak wybitnymi artystami, jak: G. Kremer, T. Grindenko, Y. Bashmet oraz F. Helmerson. Występowała na wielu renomowanych festiwalach, m.in.: Muzycznym Festiwalu w Łańcucie, Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Kameralnej Muzyka na Szczytach w Zakopanem, Kammermusikfest Lockenhaus (gdzie została zaproszona przez G. Kremera), BBC Proms. W listopadzie 2013 roku ukazała się jej solowa płyta – Viola Recital (wyd. DUX) za którą altowiolistka otrzymała nagrodę Fryderyk 2014. Za wybitne osiągnięcia otrzymała stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest także stypendystką programu Młoda Polska. W 2013 roku była nominowana do Paszportów Polityki. Katarzyna Budnik-Gałązka obecnie zatrudniona jest na stanowisku adiunkta w klasie altówki w macierzystej uczelni. Od lutego 2014 pełni również funkcję lidera grupy altówek w orkiestrze Sinfonia Varsovia.

Marcin ZDUNIK - absolwent Uniwersytetu Muzycznego F. Chopina w Warszawie w klasie A. Bauera oraz Instytutu Muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim. Studiował także w Leopold Mozart Zentrum w Augsburgu pod kierunkiem J. Bergera. Koncertuje w wielu krajach Europy, USA i Korei, często prezentując własne opracowania i kompozycje. Jako solista wystąpił na estradach wielu renomowanych sal, m.in.: Rudolfinum w Pradze, Carnegie Hall w Nowym Jorku, Cadogan Hall w Londynie, Konserwatorium im. P. Czajkowskiego w Moskwie, Teatr Ermitażu w Sankt-Petersburgu, Filharmonia Westfalska (Konzerthaus Dortmund), Filharmonia Słowacka w Bratysławie, Filharmonia Narodowa w Warszawie czy Studio S1 PR im. W. Lutosławskiego. Był gościem wielu prestiżowych festiwali muzycznych, m.in.: BBC Proms w Londynie, Muzyczny Olimp w Sankt-Petersburgu, Chopin i Jego Europa, Warszawska Jesień oraz Meklenburg-Vorpommern Festival. Współpracuje ze znakomitymi zespołami, m.in.: Prague Chamber Orchestra, St.Petersburg Camerata, Orkiestrą Kameralną Unii Europejskiej, City of London Sinfonia, Orkiestrą Sinfonia Varsovia, Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej w Warszawie, a także z wieloma wybitnymi muzykami, takimi, jak: U. Kryger, O. Pasiecznik, E. Pobłocka, K. Jakowicz, N. Goerner, K. Jabłoński czy J. Gallardo. W ramach festiwalu Chamber Music Connects the World organizowanego przez Kronberg Academy koncertował wspólnie z G. Kremerem, Y. Bashmetem i T. Grindenko. Wystąpował pod batutą znakomitych dyrygentów, m.in. A. Borejko,  T. Strugały, A. Wita i A. Mustonena. Był wielokrotnie nagradzany na międzynarodowych konkursach i festiwalach muzycznych, m.in.: na VI Międzynarodowym Konkursie Wiolonczelowym im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie (I nagroda, Grand Prix i 9 innych nagród), Międzynarodowym Forum Młodych Wykonawców organizowanym przez Europejską Unię Radiową w Bratysławie (tytuł New Talent 2008). Otrzymał także nagrodę Gwarancja Kultury przyznaną przez TVP Kultura. W 2009 roku ukazała się debiutancka płyta Marcina Zdunika zrealizowana z udziałem Orkiestry Kameralnej Wratislavia, pod kierownictwem J. Staniendy, zawierająca m.in. nagrania dwóch koncertów wiolonczelowych J. Haydna. Za płytę tę otrzymał nagrodę Fryderyk 2010. Jego ostatni album płytowy, zrealizowany wspólnie z pianistką Aleksandrą Świgut i wydany nakładem Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina (2014) poświęcony jest muzyce R. Schumanna. Marcin Zdunik dokonał wielu nagrań dla Polskiego Radia i Telewizji oraz dla Radia Słowackiego. Gra na wiolonczeli wykonanej przez Wojciecha Topę.

Rafał KWIATKOWSKI - artysta jest zwycięzcą międzynarodowych konkursów w Nowym Jorku, Baltimore, Lipsku, Lubljanie, Viňa del Mar (Chile), Kuhmo (Finlandia) oraz zdobywcą II nagrody na Konkursie Paulo Cello w Helsinkach. Laureat Paszportu Polityki, czterech Fryderyków oraz nagrody Fundacji Kultury Polskiej. Koncertował jako solista w Europie, obu Amerykach, Afryce i Azji - w Japonii wystąpił m.in. z recitalem w tokijskiej Suntory Hall. Po nowojorskim debiucie recitalowym w Kaufmann Concert Hall oraz koncercie kameralnym w Carnegie Hall (1999) wielokrotnie odbył tournée koncertowe po USA. Występował na renomowanych festiwalach w Polsce, Niemczech, Czechach, Finlandii, Rosji, Macedonii, Libanie, Puerto Rico i Chile. Koncertował jako solista z wieloma zagranicznymi orkiestrami, m.in.: w Los Angeles, Bogocie, Santiago, Moskwie, Helsinkach, Budapeszcie, Palermo, Astanie oraz Monachium, a w kraju regularnie występuje i nagrywa z takimi zespołami jak Sinfonia Varsovia, Sinfonia Iuventus, Sinfonietta Cracovia, NOSPR, Polska Orkiestra Radiowa oraz Filharmonia Narodowa, z którą z wielkim powodzeniem debiutował pod dyr. Stanisława Skrowaczewskiego. Sukces ten zaowocował zaproszeniami na zagraniczne tournée koncertowe z Orkiestrą FN oraz nagraniem CD z Koncertem wiolonczelowym W. Lutosławskiego pod dyr. Antoniego Wita, które prócz polskich Fryderyków otrzymało wiele europejskich wyróżnień. Rafał Kwiatkowski występował jako solista w koncertach symfonicznych promujących polską kulturę u progu przystąpienia Polski do UE, które odbyły się w Kopenhadze (Tivoli Hall), Helsinkach i Bazylei. W 2001 roku wiolonczelista wykonał w Berlinie Koncert Altówkowy Krzysztofa Pendereckiego pod batutą kompozytora oraz uczestniczył w polskim prawykonaniu Concerto Grosso. Od tego czasu Penderecki regularnie zaprasza młodego artystę do polskich i zagranicznych wykonań swoich Koncertów, jak również do ich rejestracji płytowych.
Poza działalnością solistyczną Rafał Kwiatkowski z zamiłowaniem uprawia  kameralistykę - występował na światowych estradach z takimi osobowościami jak Christoph Eschenbach, Maxim Vengerov czy Krystian Zimerman, z którym w 2009 roku zagrał serię koncertów uwieńczoną nagraniem płyty dla Deutsche Grammophon. Od 2005 roku Rafał Kwiatkowski prowadzi działalność pedagogiczną w warszawskim Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina.